Rudolf – przyuczony do korony

Urodzony 21 sierpnia 1858 roku w pałacu Laxenburg na południe od Wiednia Rudolf był trzecim dzieckiem i upragnionym synem i dziedzicem cesarza Franciszka Józefa i cesarzowej Elżbiety.
Rudolf był przyuczany przez ojca do żołnierskich cnót dyscypliny, posłuszeństwa i wytrwałości, co kłóciło się z delikatną konstytucją i wrażliwym usposobieniem dziecka. Już następnego dnia po urodzeniu niemowlę zostało mianowane przez dumnego ojca dowódcą pułku piechoty, a w wieku dwóch lat Rudolf założył swój pierwszy mundur wojskowy. Wychowanie i edukację chłopca powierzono wysokiemu rangą oficerowi, generałowi-majorowi hrabiemu Leopoldowi Gondrecourtowi. Jego metody wychowawcze graniczyły z sadyzmem: aby zahartować bardzo nerwowego chłopca, który w oczach ojca był zbyt wrażliwy, Rudolf był poddawany wielogodzinnym rygorystycznym ćwiczeniom wojskowym przy każdej pogodzie lub budzony strzałami z pistoletu w środku nocy, co doprowadzało dziecko do skraju załamania psychicznego i fizycznego.
Izolację księcia we wczesnym dzieciństwie pogłębiały jeszcze trudności w nawiązaniu relacji z matką, ponieważ Elżbieta przez pierwsze lata życia Rudolfa była przeważnie nieobecna na dworze. Po powrocie na wiedeński dwór Elżbieta przekonała się, że metody wychowawcze, jakim poddano jej syna, uczyniły z niego psychicznego i fizycznego wraka. W tej kryzysowej chwili Elżbieta wykazała się siłą woli, stawiając mężowi w 1865 roku ultimatum: albo będzie miała absolutną władzę nad wychowaniem swoich dzieci, albo na zawsze opuści dwór.
Franciszek Józef uległ żądaniom żony, co doprowadziło do całkowitego odwrócenia programu wychowawczego księcia. Jego nowy wychowawca, hrabia Joseph Latour von Thurmburg, miał na wskroś liberalne poglądy. Szybko udało mu się nawiązać z nieśmiałym dzieckiem relację opartą na zaufaniu i aż do zakończenia edukacji Rudolfa w 1877 r. pozostał on najbardziej wpływową postacią w życiu księcia, który był bardzo inteligentny i żądny wiedzy. Wychowanie Rudolfa skupiało się teraz nie tyle na szkoleniu wojskowym, co na naukach ścisłych i wiedzy ogólnej, które arystokracja uważała wówczas za nic więcej jak mieszczańską pedanterię i sofistykę. Książę otrzymał wykształcenie zgodne ze współczesnymi prądami, które ukształtowało go na gorliwego liberała otwartego na nowe idee. Kontakt z intelektualistami, uczonymi i naukowcami oddalił go od ideałów arystokratycznego społeczeństwa. Jednak, ku wielkiemu żalowi księcia, jego ojciec nie pozwolił mu na podjęcie studiów uniwersyteckich, gdyż byłoby to niegodne jego pozycji.