In januari 2017 viel een verhaal dat smeekte om viraal te gaan, op de schoot van schrijvers: We hebben een nieuw orgaan genaamd het mesenterium, dat is een brede, waaiervormige vouw die de darmen omzoomt. Hier bij Discover sprongen we op het verhaal, en zo ook CNN, de Washington Post, LiveScience, Smithsonian, Vice News Tonight, Jimmy Kimmel en vele, vele anderen.
We hadden het helemaal mis, en het is tijd dat we onze gal spuwen.
In onze verslaggeving wilden we een brandende vraag beantwoord zien: wie of wat bepaalt wanneer een brok weefsel “officieel” een orgaan wordt. Dus legden we de vraag voor aan J. Calvin Coffey, de onderzoeker van het Limerick University Hospital die in The Lancet Gastroenterology and Hepatology bewijsmateriaal presenteerde om “de aanwijzing van het mesenterium als orgaan te rechtvaardigen.”
“Dat is een fascinerende vraag. Ik weet eigenlijk niet wie daar de uiteindelijke scheidsrechter van is,” vertelde hij ons. Geïntrigeerd ging ik op zoek naar het officiële, wetgevende orgaan van de orgaanaanduiding en viel in een konijnenhol dat dieper en dieper werd. Ten eerste is er geen wetgevend orgaan dat bepaalt wat een orgaan is, maar dat zou waarschijnlijk wel moeten (daarover later meer). Maar in mijn zoektocht naar deze illusoire organisatie, ontdekte ik al snel dat er zoveel mis is met het mesenteriumverhaal dat zich deze week ontwikkelde. Als remedie ga ik alle problemen afbreken met de volgende zin:
Wetenschappers ontdekten het mesenterium, het 79ste orgaan van het menselijk lichaam.
Wetenschappers ontdekten het mesenterium…
Deze is makkelijk. We weten al duizenden jaren van het mesenterium, zegt Gray’s Anatomy-redacteur Susan Standring. Onderzoekers hebben echter gedebatteerd over de vraag of ons lichaam één mesenterium of meerdere mesenteriën bevatte. Coffey en collega’s hebben in hun nieuwe studie het anatomische begrip van het mesenterium verduidelijkt, door te suggereren dat het inderdaad een continue, enkelvoudige entiteit is die het maag-darmkanaal omspant.
Maar Coffey ontdekte het mesenterium niet, en hij was ook niet de eerste die de aaneengesloten structuur beschreef. Leonardo Da Vinci schilderde het als een enkel orgaan. In 1878 herhaalde Carl Toldt Da Vinci’s bevindingen, die vervolgens werden herhaald door anatoom Edward Congdon in 1942 en opnieuw door Wylie J. Dobbs in 1986. Maar deze bevindingen werden grotendeels genegeerd in de diepe L literatuur, en de beschrijving van de Britse chirurg Sir Frederick Treves van een gefragmenteerd mesenterium – uit 1885 – genoot een lange houdbaarheid, maar niet langer.
Gray’s Anatomy is bijgewerkt in het licht van toenemend bewijs zoals dat van Coffey, en het mesenterium is weer heel. “Hun bevindingen hebben zeer belangrijke klinische implicaties en maken een herevaluatie van de mesenteriale anatomie noodzakelijk,” schreef Standring in een e-mail aan Discover. “Het zal fascinerend zijn om hun toekomstige onderzoek over dit onderwerp te volgen.”
…het 79ste orgaan van het menselijk lichaam
Wie er ook op het idee is gekomen dat de mens 78 organen heeft – 79 als je het mesenterium meetelt – anatomisten zijn naar je op zoek. “Hoe iemand op 78 organen kan komen als een vaststaand getal, is verbijsterend,” zegt Thomas Gest, professor medische opleiding aan de Texas Tech University. Hij is ook adviseur voor de afdeling Gross Anatomy bij het Federative International Programme for Anatomical Terminology
(FIPAT). FIPAT stelt de internationale standaard voor anatomische termen op, en is een programma van de International Federation of Associations of Anatomists.
“Het is een onnozel getal,” zegt Paul Neumann, ook een FIPAT-functionaris en professor in de geneeskunde aan de Dalhousie University in Canada. “Als een bot een orgaan is, dan zijn er daar 206 organen. Geen twee anatomisten zullen het eens zijn over een lijst van organen in het lichaam” Neumann daagde me uit de definitieve bron van dit magische getal 78 te vinden.
Hoewel het veelvuldig op het web wordt geciteerd, kon ik het niet tot zijn uiteindelijke bron herleiden. Neumann en ik moesten lachen toen hij me erop wees dat de Wikipedia-pagina, waarop staat dat er 79 organen zijn – met toevoeging van het mesenterium – er nog meer dan 79 noemt. “Hoe we tot 78 zijn gekomen is een goede vraag, en is waarschijnlijk verloren gegaan in de geschiedenis,” zegt Shane Tubbs, vice-president van de Seattle Science Foundation.
Over dat woord ‘orgaan’
Wat is nu eigenlijk een orgaan? Tom Broman, wetenschapshistoricus aan de Universiteit van Wisconsin-Madison, lacht als ik het hem vraag. “De vraag is niet dom, maar het antwoord is een beetje gek,” zegt hij. “In de oudheid heb je al schrijvers als Galen die het hebben over de nieren, de lever en de milt als verenigde structuren die dingen doen.”
Voor ons interview had Broman de vroeg 20e-eeuwse handboeken interne geneeskunde afgestoft om te zien of hij een eenduidige definitie van een orgaan kon vinden – dat was niet het geval. “De auteur in een van deze boeken heeft het over de tepel als orgaan, de slokdarm als orgaan, en hij doet dat zonder expliciet te definiëren wat een orgaan is,” zegt Broman.
Op basis van zijn onderzoek van de literatuur kwam hij tot een tamelijk onbevredigend antwoord op mijn vraag. “
Ik ben zelf ook in de vraag gedoken, en de moderne definitie van een orgaan is een kleine verbetering ten opzichte van die van Broman: Een orgaan bestaat uit twee weefsels, staat op zichzelf en vervult een specifieke functie. Dat laat nog steeds een hoop speelruimte over, en anatomisten nemen die. Neumann zei dat sommige wetenschappers stellen dat een orgaan een vitale functie moet vervullen en niet alleen een functie, terwijl anderen zeggen dat organen zich alleen binnen het lichaam kunnen bevinden.
“We hebben niet eens volledige uniforme acceptatie dat de huid een orgaan is,” zegt Neumann. “Ze zeggen dat het geen functie heeft, het is gewoon het omhulsel van het lichaam.” Terwijl ik e-mails uitwisselde met de deskundigen, kreeg ik een voorproefje van de onenigheid in de anatomische gemeenschap. Gest zei dat, per definitie, elk bot in het lichaam een orgaan zou zijn. In dezelfde e-mailketen was Ian Whitmore, hoogleraar chirurgie aan Stanford, het daar niet mee eens.
“Ik zou een bot geen orgaan hebben genoemd. Hoewel ik nu accepteer dat de huid het grootste orgaan is,” schreef hij. “In eerdere discussies was het grootste orgaan de lever.”
Gest vatte de toestand van de orgaannomenclatuur keurig samen. “Elk deel van het lichaam definiëren als orgaan is zo’n beetje in het hoofd van de definiteur,” schreef hij.
Ja, het doet er wel toe
De anatomische wereld is nog maar net begonnen met het standaardiseren van definities, met de eerste pogingen van het Clinical Anatomical Terminology Committee van de American Association of Anatomists, zegt Whitmore. Het proces is vertraagd door de omstreden aard van het vakgebied.
“Telkens wanneer een onderwerp werd besproken, werd het snel duidelijk dat de ongeveer 20 senior anatomisten van over de hele wereld het niet eens konden worden,” zegt Whitmore.
Hoewel de FIPAT de internationale terminologie voor de menselijke anatomie standaardiseert, bepaalt zij niet wat een orgaan is en wat niet – dat doet blijkbaar niemand. Neumann wil dat veranderen. Hij zegt dat de opkomst van de computerwetenschap een verandering van focus voor FIPAT noodzakelijk maakt.
Neumann heeft in de loop der jaren vele petten op gehad en begon zijn carrière in de academische wereld als onderzoeker op het gebied van kunstmatige intelligentie aan de Columbia University in de jaren zeventig. Vandaag de dag hebben we vroege versies van zoekmachines met AI – IBM’s Watson of Semantic Scholar – die wetenschappelijke artikelen doorkammen en verbanden leggen op basis van de taal in een onderzoek.
We bevinden ons ook in het tijdperk van elektronische patiëntendossiers. Deze geautomatiseerde functies zijn afhankelijk van gegevens. AI-gestuurde semantische zoekopdrachten moeten worden getraind met grote, geannoteerde datasets die beschrijven wat een ding is en hoe het in verband staat met andere dingen. In de computerwetenschap wordt dit ontologie genoemd, of het proces van het formeel benoemen van de typen, eigenschappen en relaties tussen entiteiten.
Neumann wil FIPAT naar een meer ontologische benadering bewegen en zijn werk moderniseren om aan te sluiten bij het computertijdperk. “Met de opkomst van de computerwetenschappen hebben een aantal biomedische ontologen besloten hun eigen terminologieën op te zetten, zodat er nu een kloof is ontstaan tussen computerwetenschappen en biomedische wetenschappen”, zegt Neumann. “Als je een database opzet met een entiteit erin, moet je die een naam geven. Je moet bijvoorbeeld beslissen of het mesenterium een orgaan is. Dat is iets wat anatoom lange tijd hebben vermeden.”
Als de definitie van een orgaan relatief is voor elke database, of als Latijnse termen verschillend worden vertaald, dan zullen er zoekmachines en gezondheidsdossiers komen met merkbaar verschillende hiërarchische ordeningen, en dat kan de output van een AI veranderen.
Dus hoopt Neumann de kloof te dichten, en hij bouwt aan een momentum om dit proces te standaardiseren. “Ik wil onze organisatie omvormen, zodat het niet alleen bij namen en impliciete definities blijft, maar dat we absolute definities krijgen en een moderne ontologische benadering ontwikkelen,” aldus Neumann.
Hij gelooft dat de tijd rijp is, en werkt aan consensus over zijn benadering, waarbij hij over de hele wereld stopt om andere ontologen te overtuigen. Als Neumann doorgaat en uiteindelijk slaagt, hebben we misschien eindelijk een duidelijk antwoord op de vraag: “Wat is een orgaan?”