Ik heb Winnie de Poeh lang als een van mijn favoriete filosofen beschouwd. Maar als clinicus die diepgeworteld is in het gebied van traumaverwerking, ben ik gaan denken dat zijn schepper A.A. Milne ook wel eens een van mijn favoriete psychologen zou kunnen zijn. Natuurlijk is er talent voor nodig om een kinderboek te schrijven vol met lieve en eigenzinnige personages, die kinderen de echte waarden van vriendschap, tolerantie, onvoorwaardelijke acceptatie en speelsheid bijbrengen. Maar het is iets heel anders om in staat te zijn deze personages persoonlijkheidskenmerken mee te geven waartoe we ons intuïtief aangetrokken voelen, misschien zonder volledig te begrijpen waarom.
De dieren van het Honderd Bunder Bos laten kinderen ongemerkt kennismaken met de fijne kneepjes van de wereld van volwassenen. Maar je hebt je vast niet gerealiseerd dat elk geliefd personage ook kan worden geïnterpreteerd als illustratie van bepaalde symptomen van posttraumatische stress. Hun meest overdreven persoonlijkheidskenmerken kunnen in feite worden gezien als veel voorkomende reacties op trauma’s en, ook al zijn we geen kinderen meer, ze kunnen ons veel leren.
Hier, in deel één van dit artikel, deel ik waarom ik geloof dat onze geliefde dierenvrienden A.A. Milne’s manier kunnen zijn om zijn pijn te delen, te genezen, en misschien zelfs om contact te maken met zijn zoon. Trauma is complex en Milne’s genie is dat hij ons helpt het bos niet uit het oog te verliezen terwijl we naar individuele bomen staren. In deel twee zullen we spelen met elk geliefd dier uit het Honderd Bunder Bos en leren wat elk dier vertegenwoordigt. Sommigen van jullie zien misschien jezelf in hen, en sommigen zien misschien een geliefde. In ieder geval hoop ik dat ik jullie door hun schattigheid kan helpen meer inzicht te krijgen in hoe traumatische gebeurtenissen ons zonder (of met) ons bewustzijn beïnvloeden.
Waarom PTSS?
Er wordt al lang gespeculeerd dat elk dier in Milne’s boeken een andere psychologische stoornis vertegenwoordigt. Bijna 20 jaar geleden verscheen er een artikel in het Canadian Medical Association Journal dat precies dit betoogt. Het verklaarde dat Poeh leed aan ADHD, onoplettend type, en mogelijk aan OCD. Knorretje werd gediagnosticeerd met een gegeneraliseerde angststoornis, terwijl Iejoor werd gezien als dysthymisch (een soort depressieve stoornis). Teigetje, natuurlijk, was een voorstelling van ADHD, hyperactief/impulsief subtype en Konijn werd verklaard te lijden aan Narcistische Persoonlijkheidsstoornis. Er zijn ook weerleggingen geweest, die de nieuwsgierige lezer online kan opzoeken.
Deze verlegenheid van diagnostische rijkdom als het gaat om onze geliefde kindervrienden is natuurlijk. Twintig jaar geleden hadden clinici veel minder inzicht in de impact van trauma. De diagnose PTSS zelf wordt nog steeds herzien bij elke nieuwe versie van de Diagnostic and Statistical Manual of mental disorders (DSM), en we beginnen nu pas het brede scala aan effecten te begrijpen die trauma’s op ons functioneren hebben.
Het bekijken van elk personage afzonderlijk en hen een diagnose geven op basis van een aantal gedragingen illustreert ook een uitdaging voor clinici, evenals voor degenen die vandaag de dag de gevolgen van trauma’s ervaren. Ik zie vaak dat PTSD of complex trauma (verkeerd) wordt gediagnosticeerd als Major Depressive Disorder, Generalized Anxiety Disorder, Borderline Personality Disorder, of soms zelfs Bipolaire Disorder.
Ontwikkelingstrauma (nog geen officiële diagnose), aan de andere kant, leidt vaak tot problemen als verslaving of eetstoornissen op volwassen leeftijd (maar niet noodzakelijkerwijs direct tot PTSD). Het probleem is dat traumareacties en PTSS tekenen en symptomen van al deze geestelijke gezondheidsproblemen kunnen omvatten, en dat alleen het meest prominente probleem de juiste diagnose en behandeling in gevaar brengt. Alleen door naar het hele bos te kijken, kunnen we nauwkeurig waarderen hoe het meer is dan de som van zijn karakters.
Bovendien mogen we niet vergeten dat A. A. Milne zelf een oorlogsveteraan was. Zelfs een vluchtige blik op zijn biografie onthult dat hij deel uitmaakte van beide wereldoorlogen, en diende in de strijd bij een van de bloedigste veldslagen van WO I (Slag aan de Somme). Het is bekend dat hij na zijn terugkeer nooit meer dezelfde is geweest en het is niet onredelijk om te speculeren dat hij zelf goed bekend was met de gevolgen van trauma en PTSD. Sommige verslagen over zijn leven melden dat hij het moeilijk had om zich aan te passen als ouder van zijn zoon, Christopher Robin (ook niet ongewoon wanneer iemand worstelt om te herstellen van een trauma). Het is zeer waarschijnlijk dat Milne met de verhalen van zijn kinderen probeerde te genezen en contact te maken met zijn kind via het enige middel dat hem ter beschikking stond – de creatieve uitdrukking van zijn eigen ervaring.
Waarom is dit belangrijk?
Leven met PTSS, of met iemand die kampt met PTSS, is niet altijd gemakkelijk. De nasleep van een trauma gebeurt niet in een vacuüm en galmt door het weefsel van gezinnen en de gemeenschap als geheel. Winnie en haar vrienden normaliseren een deel van die impact. Ze zijn schattig en pluizig, vriendelijk en zorgzaam, en elk heeft zijn eigenaardigheden. Ze herinneren ons eraan dat prikkelbaarheid geen gebrek aan vriendelijkheid betekent, en dat angst en bezorgdheid soms “lastig” kunnen zijn, maar dat ze iets zijn dat we ervaren, niet iets dat ons wezen bepaalt.
A. A. Milne heeft waarschijnlijk een creatieve manier gevonden om te praten over zijn worstelingen en die van vele andere mensen die door een trauma zijn getroffen. Hij deed dit op een manier die compassie, gemeenschapszin en zelfs gelach ontlokte. Onbewust overweldigt trauma ons en willen we ons misschien “afsluiten” of de andere kant opkijken, om er niet naar te kijken. Maar als we er niet naar kijken, blijft het onverwerkt in ons en beïnvloedt het vaak onze gevoelens, gedragingen en relaties zonder dat we het beseffen. We kunnen ook merken dat we niet in staat zijn steun te bieden aan dierbaren die met hun eigen emotionele last te maken hebben. Door het volledige plaatje van PTSS op te splitsen in kleinere, gemakkelijker verteerbare karakters, stelt Milne ons in staat ze te zien als naast alle andere positieve eigenschappen in onze persoonlijkheid, die soms verloren gaan of onopgemerkt blijven wanneer we worstelen.
In deel twee zal ik onze geliefde cast van karakters herzien en uitleggen hoe elk van hen eigenschappen vertegenwoordigt die consistent zijn met een traumareactie. Niet iedereen die kampt met PTSS zal alle symptomen hebben. Misschien zie je jezelf meer in Knorretje en minder in Uil, of meer in Iejoor. Of je bent elke dag een ander karakter, afhankelijk van de omstandigheden en stressfactoren in je omgeving.
Kijk snel verder in deel twee, waarin de dieren van het Honderd Bunder Bos op je wachten.
