De rits is een van die uitvindingen – samen met de fiets – waarvan het lijkt alsof hij al veel eerder in de geschiedenis had moeten verschijnen. Hoe ingewikkeld kan het zijn om twee wielen, twee pedalen en een ketting in elkaar te zetten? Of om twee gekartelde stroken metalen tanden op één lijn te brengen en ze in elkaar te schuiven? Er is geen ingewikkelde chemie, geen gebruik van onzichtbare golflengtes. En toch verscheen de moderne fiets pas aan het eind van de 19e eeuw, en werd de rits pas echt de rits in 1917 (toen hij werd gepatenteerd door een Zweedse immigrant in Hoboken). De precisie die nodig is om een werkende fietsketting of een soepel in elkaar grijpende rits te maken, was ons in al die voorafgaande millennia gewoon ontgaan.
Nog verwarrender: nu de rits al bijna een eeuw bestaat, zou je denken dat zoiets simpels geperfectioneerd zou zijn – een 100 procent betrouwbaar product geworden. Maar dat is niet gebeurd. Er zijn nog steeds tonnen defecte ritsen. Tanden die breken. Trekkers die knappen. Raar glijden en onherstelbare lock-ups.
Een foute rits kan een heel kledingstuk ondraagbaar maken. Consistente kwaliteit is dus een must voor gerenommeerde modemerken. Kledingfabrikanten die het zich niet kunnen veroorloven om te gokken op goedkope sluitingen, wenden zich al tientallen jaren tot één fabrikant. YKK, de Japanse ritsreus, maakt ruwweg de helft van alle ritsen op aarde. Meer dan 7 miljard ritsen per jaar. Die drie hoofdletters zijn alomtegenwoordig – je hebt ze ongetwijfeld al eens zien staan bij het dichtritsen van je windjack of het openritsen van iemand anders’ jeans. Hoe komt het dat YKK dit eigenzinnige hoekje van de industrie is gaan domineren?
Opgericht door Tadao Yoshida in Tokio in 1934, YKK staat voor Yoshida Kogyo Kabushikikaisha (wat ruwweg vertaalt als Yoshida Company Limited). De jonge Yoshida was een knutselaar die zijn eigen op maat gemaakte ritsmachines ontwierp toen hij niet tevreden was met bestaande productiemethoden. Eén voor één haalde Yoshida vrijwel elke fase van het productieproces van ritssluitingen in huis: Een verhaal in de Los Angeles Times uit 1998 meldde dat YKK “zijn eigen messing smelt, zijn eigen polyester samenstelt, zijn eigen garen spint en draait, stoffen weeft en kleurt voor zijn ritsbanden, zijn geschepte ritstanden smeedt en vormt …” en ga zo maar door. YKK maakt zelfs de dozen waarin de ritsen worden verzonden. En natuurlijk maakt YKK nog steeds zijn eigen machines voor het maken van ritsen, die het zorgvuldig verbergt voor de ogen van concurrenten. Doordat elk klein detail onder YKK’s dak wordt afgehandeld, worden externe variabelen geëlimineerd en kan het bedrijf een constante kwaliteit en productiesnelheid garanderen. (Toen de Japanse aardbeving vorig jaar toesloeg, werden veel toeleveringsketens aan flarden geschoten, maar YKK bleef gewoon doorgaan).
Yoshida predikte ook een managementprincipe dat hij “De Cyclus van Goedheid” noemde. Het stelt dat “niemand welvarend is, tenzij hij anderen voordeel verschaft.” In de praktijk kwam dit erop neer dat Yoshida ernaar streefde om steeds hogere kwaliteit te produceren tegen steeds lagere kosten. Het lijkt intuïtief, maar het is verre van gemakkelijk om te doen. En uiteindelijk is het geheim van YKK’s succes net zo ongecompliceerd maar net zo indrukwekkend: YKK maakt ongelooflijk betrouwbare ritsen, levert ze zonder mankeren op tijd, biedt een breed scala aan kleuren, materialen en stijlen, en wordt nooit zwaar onderboden op prijs. Het gevoel in de kledingindustrie is dat je niet fout kunt gaan met YKK.
“Er zijn in het verleden kwaliteitsproblemen geweest toen we goedkopere ritsen gebruikten,” zegt Trina Turk, die haar eigen lijn van hedendaagse sportkleding voor vrouwen ontwerpt. “Nu houden we het gewoon bij YKK. Als de klant een broek van 200 dollar koopt, kan hij maar beter een goede rits hebben. Want de klant zal de maker van het hele kledingstuk de schuld geven, zelfs als de rits het onderdeel is dat het heeft begeven.”
Een typische 14-inch “onzichtbare” YKK nylon rits (het soort dat achter stof verdwijnt als je de achterkant van een jurk dichtritst) kost ongeveer 32 cent. Voor een kledingmaker die een kledingstuk ontwerpt dat 40 tot 65 dollar kost om te maken, en drie keer zoveel of meer zal kosten, is het gewoon niet de moeite waard om te beknibbelen. “Het laatste wat we willen is met een concurrent in zee gaan om acht of negen cent per ritssluiting te besparen en die ritssluitingen vervolgens te laten knappen”, zegt Steve Clima, senior productiemanager van Turk. “Het kostenverschil is gewoon niet genoeg gezien de totale marges.”
Er zijn honderden concurrerende ritsfabrikanten in China. Misschien zijn ze een klein beetje goedkoper, of zijn ze bereid om spoedorders te produceren. Maar ten minste één kledinggroothandelaar vertelde me dat sommige Europese bedrijven zelfs niet akkoord gaan met de levering van kleding met Chinese ritsen, uit angst dat de ritsen lood zouden kunnen bevatten (een grote nee-nee). Meer in het algemeen zijn de ritsen van concurrenten vaak gewoon niet van goede kwaliteit. Meerdere kledingontwerpers met wie ik sprak, herinnerden zich incidenten waarbij partijen niet-YKK ritsen niet voldeden aan hun normen.
YKK is niet het soort merk dat zich op de consument richt. (Of enige vorm van publiciteit zoekt: Ze weigerden mij te woord te staan voor dit verhaal). Je koopt je spijkerbroeken en jassen niet door te kijken naar de letters op die pull. Evenzo zou je bijna zeker een kledingstuk niet kopen omdat de rits niet van YKK is.
Maar YKK is nog steeds een soort merk. Het heeft nog steeds een imago en een reputatie. De doelgroep bestaat uit inkopers en productiemanagers in de kledingindustrie. Zij zijn de mensen voor wie “YKK” echt betekenis heeft.
Er was een gezegde onder werknemers in de bedrijfstechnologie – of, zoals je ze zou kunnen noemen, I.T. guys – dat “je nooit ontslagen zult worden voor het gebruik van Microsoft”. Zeker, je zou een risico kunnen nemen met een nieuwe concurrent en misschien een beetje geld kunnen besparen, of zelfs iets betere prestaties krijgen. Maar als er iets misgaat, zal je baas zich afvragen waarom je niet voor het oude vertrouwde hebt gekozen.
YKK staat al tientallen jaren bekend als de oude vertrouwde. “Een rits zal nooit een kledingstuk maken,” zegt Turk. “Maar hij kan wel een kledingstuk breken.”