Waarom de Koreaanse oorlog nog steeds belangrijk is

zeventig jaar geleden, op 25 juni 1950, rolden Noord-Koreaanse tanks over de 38e breedtegraad, de lijn die het communistische Noord-Korea scheidde van het door de V.S. gesteunde Zuid-Korea. Zoals een uiterst geheime Amerikaanse inlichtingendienst in een telegram van Tokio aan Washington concludeerde, was de inval niet zomaar een inval. “De omvang van de ingezette Noord-Koreaanse strijdkrachten, de diepte van de penetratie, de intensiteit van de aanval en de landingen kilometers ten zuiden van de breedtegraad aan de oostkust gaven aan dat de Noord-Koreanen bezig waren met een allesomvattend offensief om Zuid-Korea te onderwerpen.”

De Koreaanse Oorlog, die uiteindelijk de VS tegen China zou plaatsen in de allereerste confrontatie tussen de twee grootmachten, zou het leven kosten aan naar schatting 2,5 miljoen militairen en burgers, waaronder bijna 34.000 Amerikanen. De gevechten zouden ophouden met een wapenstilstand op 27 juli 1953, maar de Conferentie van Genève van 1954 slaagde er niet in een vredesverdrag te produceren, en het Noorden en het Zuiden bleven gespannen vijanden.

Dat is de manier waarop de dingen zo’n beetje zijn doorgegaan, hoewel in 2018, Noord-Koreaanse dictator Kim Jong Un en Zuid-Koreaanse president Moon Jae In aankondigden dat ze samen zouden werken aan een vredesverdrag. Maar na het mislukken van een top in februari tussen de Amerikaanse president Donald Trump en de Noord-Koreaanse dictator Kim Jong Un, lijken die spanningen waarschijnlijk nog wel even te blijven.

De “vergeten oorlog”

In de VS, wordt de Koreaanse oorlog wel eens de “vergeten oorlog” genoemd, omdat deze wordt overschaduwd door de conflicten die ervoor en erna kwamen – de opzienbarende overwinning van de Tweede Wereldoorlog en de langdurige, pijnlijke beproeving van de Vietnamoorlog. “Moderne Amerikanen denken er niet veel over na,” verklaart Edward Rhodes, professor aan de faculteit van de Schar School of Policy and Government aan de George Mason University in Fairfax, Virginia, en expert op het gebied van Amerikaans buitenlands en nationaal veiligheidsbeleid. “Vietnam was traumatischer, en de Tweede Wereldoorlog was overwinningsvoller.”

Het over het hoofd geziene conflict heeft niettemin een krachtige invloed uitgeoefend die tot op de dag van vandaag voelbaar is. Volgens Rhodes veranderde de oorlog voorgoed de koers van het Amerikaanse buitenlands en nationaal veiligheidsbeleid, en dwong de oorlog de VS tot een permanente militaire betrokkenheid overal ter wereld, zelfs in vredestijd. De oorlog heeft ook bijgedragen aan de totstandkoming van een uitgebreid Amerikaans nucleair arsenaal om mogelijke communistische agressie af te schrikken met de dreiging van vernietiging, en aan een wereldwijde nucleaire wapenwedloop die nog steeds voortduurt.

Waarom Noord- en Zuid-Korea splitsten

Dit alles gebeurde volgens Rhodes nadat Korea, een natie die van 1910 tot 1945 door de Japanners was bezet, na de Tweede Wereldoorlog door de VS en de Russen in tweeën was gesplitst. “Het was een praktische kwestie,” legt hij uit. “Er waren Japanse legers die zich vanuit Mantsjoerije in Korea hadden teruggetrokken, en die moesten worden ontwapend. We verdeelden die grote taak met de Sovjet-Unie, met dien verstande dat de Sovjets de Japanners in het noorden zouden ontwapenen, en wij dat in het zuiden zouden doen.” Maar naarmate de Koude Oorlog zich ontwikkelde tussen de VS en haar Europese bondgenoten en de Sovjets, veranderde de tijdelijke verdeling in een permanente, met de vorming van een communistisch regime onder leiding van Kim Il Sung in het noorden en een autoritaire pro-Amerikaanse regering onder leiding van Syngman Rhee in het zuiden. Elk regime zag zichzelf als de echte regering van Korea en zijn rivaal als onwettig, aldus Rhodes.

Kim Il Sung besloot de zaak te beslechten door Zuid-Korea binnen te vallen en kreeg in mei 1950 eindelijk de schoorvoetende goedkeuring van zijn beschermheer, het Stalin-regime, aldus deze diplomatieke kabel van de Sovjet-Unie. Ongeveer een maand later lanceerde Kim een verrassingsaanval, die aanvankelijk verwoestende resultaten had. “

Truman voert oorlog zonder Congres

De Veiligheidsraad van de VN – profiterend van een Sovjet-boycot van het orgaan – nam vervolgens een maatregel aan waarin de lidstaten werden opgeroepen de belegerde Zuid-Koreanen bij te staan. Dat mandaat stelde de Amerikaanse president Harry Truman in staat militair te reageren zonder naar het Congres te hoeven voor een oorlogsverklaring.

Tot dat moment hadden de VS Zuid-Korea niet als van groot strategisch belang gezien, aldus Rhodes. “Maar toen de Noord-Koreaanse tanks de grens over rolden, flitste het beeld door Trumans hoofd dat dit een herhaling was van wat de nazi’s deden,” legt hij uit. “Zijn reactie was om op te staan, met de gedachte dat als we eerder tegen Hitler waren opgestaan, de wereld een betere plek zou zijn geweest.”

Generaal Douglas MacArthur in Commando

Een in aantal overtroffen contingent V.N. troepen vormde een wanhopige verdedigingslinie rond Pusan, het enige deel van Zuid-Korea dat niet door de communisten was veroverd, en slaagde erin de indringers twee maanden tegen te houden. Dat gaf generaal Douglas MacArthur, die het opperbevel over de VN-troepen had gekregen, genoeg tijd om op 15 september 1950 een gedurfde amfibische landing te maken bij Inchon, vlakbij de Zuid-Koreaanse hoofdstad Seoul, en zo de overbelaste Noord-Koreanen de pas af te snijden.

MacArthur’s troepen joegen de indringers terug naar het noorden over de 38ste breedtegraad, en hadden half oktober de Noord-Koreaanse hoofdstad Pyongyang veroverd. Maar MacArthur, overmoedig, bleef de Noord-Koreanen terugdringen tot aan de rivier de Yalu, de grens met China. China reageerde toen met een massale tegenaanval van tussen de 130.000 en 300.000 manschappen. Deze keer waren het de VN-troepen die werden teruggedreven. Er ontstond een bloedige patstelling op de grond, terwijl de V.S. Noord-Korea vanuit de lucht bestookten. MacArthur werd uiteindelijk door Truman van zijn commando ontheven en vervangen door Gen. Matthew Ridgeway. De V.S. lieten het idee van een totale overwinning varen en schakelden over op een houdgreep tegen de communistische strijdkrachten.

“MacArthur omarmde het idee dat er geen vervanging is voor overwinning,” zegt Rhodes. “Als je de vijand verslaat, geven ze zich over.” Maar na de Chinese interventie, “zitten we in een situatie waar er een vervangmiddel voor de overwinning moet zijn, want hoe gaan we de strijd aan met de mankracht van China. Men realiseert zich dat we deze oorlog niet tot de overwinning kunnen voeren, en dat is voor het Amerikaanse volk moeilijk te accepteren.”

Hoe langer de oorlog duurde, hoe impopulairder hij werd in de VS. Veel van de soldaten die naar Korea werden gestuurd, waren reservisten die in de Tweede Wereldoorlog hadden gediend. “Ze hadden huizen en gezinnen en banen, en toen werden ze opgeroepen en naar een andere oorlog gestuurd”, legt Rhodes uit. “Er was een gevoel dat dit niet eerlijk was.”

Eisenhower maakt een einde aan de gevechten

Eindeljk beloofde Trumans opvolger, president Dwight Eisenhower, dat hij naar Korea zou gaan om een einde aan het conflict te maken, en dat deed hij ook daadwerkelijk een maand voor zijn inauguratie in 1953, zoals dit artikel van de Eisenhower Presidential Library uitlegt.

Maar hoewel Eisenhower een einde had gemaakt aan de gevechten, bleef de Koreaanse oorlog zijn beleid bepalen. “Eisenhower zag dit als de verkeerde oorlog op het verkeerde moment, met de verkeerde wapens,” zegt Rhodes. “Hij kwam tot de conclusie dat met de Koude Oorlog die gaande was met de Sovjets, we moesten plannen voor de lange termijn. We gaan dit soort militaire afschrikking volhouden.” Dat leidde ertoe dat middelen werden gepompt in de ontwikkeling van een enorme nucleaire afschrikking die kon worden gebruikt om de Sovjets in te dammen. Daarnaast begon Eisenhower met steeds meer landen allianties te vormen, in een poging een verenigd front te creëren om de communistische agressie af te weren.

“De VS werden gedwongen China serieuzer te nemen als militaire macht nadat ze in de Koreaanse Oorlog tot een patstelling waren gekomen,” zegt Charles K. Armstrong, de Korea Foundation Professor van Koreaanse Studies in de Sociale Wetenschappen aan de Columbia University, in een e-mail. “Generaal MacArthur onderschatte de bereidheid van het Chinese leger om de confrontatie met de VS aan te gaan en het vermogen om te vechten ernstig, wat leidde tot een slechte afloop voor de VN-troepen in de eerste maanden nadat China aan de oorlog deelnam.”

China’s deelname aan de Koreaanse Oorlog consolideerde ook Mao’s bewind en deed de hoop van sommige Amerikanen vervliegen dat het communistische regime zou kunnen worden “teruggedraaid” en vervangen door Chiang Kai-shek’s Nationalisten, zegt Armstrong.

“Mao’s bereidheid om de Noord-Koreanen direct te steunen, in tegenstelling tot de terughoudendheid van Stalin, hielp om de Chinees-Noord-Koreaanse betrekkingen te verstevigen en zorgde ervoor dat de Noord-Koreanen wantrouwiger tegenover de Russen kwamen te staan,” zegt Armstrong. “Voor de VS.., China werd vanaf de Koreaanse Oorlog gezien als de belangrijkste bondgenoot van Noord-Korea en de belangrijkste grootmacht die een vijand was van de VS in Korea.”

Koreaanse Oorlog zet de toon voor Vietnam

De wapenstilstand maakte een einde aan de gevechten, maar Noord-Korea, nu gesteund door de Chinezen, bleef een oorlogvoerende vijand voor Zuid-Korea. Die voortdurende dreiging betekende dat de Amerikaanse troepen zich niet zomaar konden terugtrekken en naar huis terugkeren. “De Noord-Koreaanse invasie in de opkomende Koude Oorlog overtuigde de Amerikaanse beleidsmakers ervan dat de VS een permanente militaire aanwezigheid in Azië en Europa nodig had om de communistische agressie in toom te houden,” merkt Armstrong op.

Daarnaast hielp de Koreaanse Oorlog de tafel te dekken voor een ander, nog bloediger en pijnlijker toekomstig conflict. Volgens Armstrong leidde Korea rechtstreeks tot het besluit van de VS om de Fransen te helpen tegen de door communisten geleide opstand in het koloniale Vietnam, en vervolgens, na de Franse nederlaag, te interveniëren ter ondersteuning van een anticommunistisch regime in Zuid-Vietnam, dat een verkiezing waartoe was opgeroepen door de Conferentie van Genève van 1954, blokkeerde. Dit was mede de aanzet tot de Vietnamoorlog.

Een blijvende erfenis

“De meest blijvende erfenis van de Koreaanse Oorlog voor de VS, was het vestigen van een wereldwijde militaire aanwezigheid op de lange termijn, en een toezegging om het communisme in de hele wereld te confronteren tijdens de Koude Oorlog, en voor Korea en Oost-Azië, een ideologische en militaire confrontatie die zeven decennia heeft geduurd,” aldus Armstrong.

Daartoe behoort ook een Amerikaanse troepenmacht die in Zuid-Korea is gestationeerd als afschrikking tegen Noord-Korea, dat op zijn beurt beschikt over een enorm arsenaal aan lange-afstandsgeschut en -raketten, uitgerust met chemische en biologische wapens, gericht op Seoul, volgens dit recente artikel van de Council on Foreign Relations. Dat komt bovenop het kernwapen- en ballistische-rakettenarsenaal dat Trump tot nu toe niet heeft kunnen overtuigen van het Noord-Koreaanse regime om op te geven.

Lees meer over de Koreaanse Oorlog in “The Coldest War” door James Brady. HowStuffWorks selecteert gerelateerde titels op basis van boeken waarvan wij denken dat u ze leuk zult vinden. Mocht je ervoor kiezen om er een te kopen, dan ontvangen wij een deel van de verkoop.

Originally Published: 1 mei 2019