Thygeson’s Superficial Punctate Keratitis

(Thygeson’s SPK of TSPK)

John E. Sutphin, MD

April 12, 2003. Reviewed April 14, 2008 & April 19, 2016

Eerst beschreven: Phillips Thygeson. “Superficial Punctate Keratitis.” Journal of the American Medical Association, 1950; 144:1544-1549.

Tekenen en symptomen

Symptomen zijn minimaal, gewoonlijk zijn dit ongemak zoals een brandend of irriterend gevoel, een vreemd voorwerp gevoel, milde gradaties van tranen, en fotofobie (lichtgevoeligheid). Af en toe is er een geringe vermindering van de gezichtsscherpte.

(zie extra afbeeldingen in de EyeRounds Atlas)

Het typische uiterlijk van het hoornvlies vertoont talrijke oppervlakkige laesies die gekleurd zijn met fluoresceïne of roze bengaals kleurstof. Het epitheel kan geërodeerd zijn. De letsels kunnen rond, ovaal of stervormig zijn en bestaan uit een conglomeraat van kleine grijswitte puntjes die lichtjes verheven zijn. Individuele laesies zijn van voorbijgaande aard en liggen meestal willekeurig verspreid over het centrale deel van het hoornvlies.

Tijdens inactieve stadia van TSPK, kunnen laesies verdwijnen; kunnen platte, grijze puntjes zijn die niet verkleuren; of kunnen stellate (stervormig) lijken. Het bindvlies kan lichtjes rood en gezwollen zijn; er kunnen kleine haarachtige draadjes aanwezig zijn; en het hoornvliesgevoel is over het algemeen normaal tot lichtjes verminderd. (Arffa, p. 323)

Etiologie

De oorzaak van TSPK is onbekend, maar virale of immuunmechanismen zijn gesuggereerd. “Een virale oorzaak is voorgesteld op basis van de afwezigheid van bacteriën en andere infectieuze agentia, de resistentie van de ziekte tegen antibiotica, en kenmerken die zouden lijken op de laesies van mazelen en adenovirale infecties.” (Leibowitz, p.461) Er moet echter ook worden opgemerkt dat de ziekte ook niet reageert op antivirale middelen. Een auteur merkt ook op dat de rol van het immuunmechanisme wordt gesuggereerd door de aanwezigheid van witte bloedcellen in het bindvlies en het hoornvliesepitheel, “door het verlengde verloop van de ziekte, door de therapeutische doeltreffendheid van topische corticosteroïden,” en door de aanwezigheid bij sommige personen van een antigeen genaamd HLA-DR3. (Leibowitz, p.461)

Natuurlijke geschiedenis

TSPK heeft de neiging een chronisch recurrent beloop te hebben met asymptomatische perioden waarin beide hoornvliezen helder zijn, onderbroken door episoden van wazig zien en lichte oogirritatie. Een opmerkelijk kenmerk is de afwezigheid van begeleidende conjunctivitis. Keratitis is variabel met remissies en exacerbaties gedurende verschillende jaren tot het spontaan oplost, meestal zonder ernstige gevolgen. (Gock, 1995) “Afzonderlijke aanvallen duren meestal 1 tot 2 maanden, gaan in remissie voor 4 tot 6 weken, en komen terug; het tijdsverloop is variabel. Gewoonlijk verdwijnt de ziekte na 2 tot 4 jaar zonder gevolgen.” (Arffa, p.323) Er zijn echter zeldzame gevallen bekend die tot 20 jaar aanhouden. Men denkt dat het gebruik van steroïden een rol speelt bij het voortduren van de ziekte (zie behandeling, hieronder).

Behandeling

Behandeling is alleen geïndiceerd als de patiënt lijdt aan een significant verminderd gezichtsvermogen en/of lichtgevoeligheid of pijn om de risico’s van behandeling waard te zijn: ontwikkeling van glaucoom (vooral als er een familiegeschiedenis van glaucoom is) of cataract (hogere doses steroïden gedurende lange perioden) of de mogelijkheid van verlenging van de TSPK zelf. Smerende oogdruppels alleen kunnen soms de symptomen verlichten.

De keratitis verbetert gewoonlijk met lage doses topische corticosteroïden (0,12% prednison of equivalent 2 tot 3 maal per dag gedurende enkele dagen tot 2 weken, zoals aanbevolen door Arffa, p. 323. Leibowitz e.a. bevelen aan acute episodes agressief te behandelen met topische steroïden en deze vervolgens te verminderen en te staken met een interval van 3 tot 4 weken). Er zij op gewezen dat “steroïden de aandoening kunnen verlengen en het risico van complicaties inhouden bij een in wezen goedaardige ziekte”. (Gock, p.76). Complicaties zoals oculaire hypertensie en cataracten worden geassocieerd met langdurig gebruik van topische corticosteroïden. Het gebruik van steroïden kan echter gerechtvaardigd zijn bij patiënten die aanzienlijk gehandicapt zijn door de aandoening.

Therapeutische zachte contactlenzen zijn met succes gebruikt om de aandoening te behandelen, maar de behandeling moet gedurende een langere periode plaatsvinden. Een van de eerste rapporten was van Goldberg e.a. die constateerden dat patiënten wier ogen gedurende 24 uur waren gezwachteld of opgelapt, aanzienlijke verlichting van de symptomen vertoonden. Dit leidde tot een proefperiode met therapeutische zachte contactlenzen bij de patiënten, wat resulteerde in “bijna volledige oplossing van de laesies en dramatische bijna onmiddellijke verlichting van het ongemak”. (Goldberg, p.23) Er wordt beweerd dat zachte contactlenzen “de symptomen verbeteren door de optische kwaliteit van het hoornvlies te verbeteren, en de verheven hoornvlieslaesies en zenuwen bedekken die voortdurend in wrijving zijn met het bindvlies tijdens het knipperen. Het effect zou een vicieuze cirkel doorbreken door het verminderen van lacrimatie (tranen) dat gepaard gaat met hypotone (laag zoutgehalte) tranen die kunnen bijdragen tot lokaal epitheliaal oedeem (zwelling)”. (Tabbara, p. 77) Zachte contactlenzen kunnen het hoornvlies en dus de laesies gewoon beschermen tegen blootstelling en wrijving.

Uitkomst/prognose

Het visuele resultaat van TSPK is over het algemeen goed, hoewel bij sommige individuen een licht verminderde gezichtsscherpte is opgetreden.