Bij de release in augustus 1950 sloeg Sunset Boulevard zijn eigen industrie in het gezicht. Showbiz royalty, normaal ingesloten in een echokamer van zelfbevrediging, sputterde tegen in woede. Tijdens een privévertoning met veel sterren aan de vooravond van het debuut van de film, laakte MGM studio magnaat Louis B Mayer de in Oostenrijk geboren regisseur van de film, Billy Wilder: “Je hebt je eigen nest bevuild. Je zou uit dit land geschopt moeten worden, geteerd en gevederd, verdomde buitenlander hoerenzoon!” Wilder’s antwoord: “Waarom rot je zelf niet op?”
Het publiek stroomde echter massaal de bioscopen in. Toevallig uitgebracht in hetzelfde jaar als All About Eve van Joseph L. Mankiewicz – een meedogenloze dissectie van de Amerikaanse theaterwereld – werd Sunset Boulevard een mijlpaal in de geschiedenis van de beroemdheidscultuur. Maar 70 jaar later, in een tijd waarin zichtbaarheid wordt ingezet als wapen voor sociale verandering, is de film niet langer alleen een aanklacht tegen de ijdelheid van Hollywood, maar tegen een hele culturele ethiek die waarde hecht aan “gezien worden”.
Elke domino van het plot valt in de richting van het door toeschouwers overspoelde eindspektakel. Norma Desmond heeft net Joe Gillis neergeschoten in een vlaag van jaloezie. Nu ze in filmische waan is beland, glijdt ze triomfantelijk van haar grote trap, de pers uitzinnig, en intoneert extatisch: “Oké, meneer DeMille. Ik ben klaar voor mijn close-up.” Vervang haar door “Mr Zuckerberg” en ze zou zich helemaal thuis voelen in het Instagram-tijdperk.
Sunset Boulevard lijkt op een vreemde manier op maat gemaakt om onze hedendaagse cultuur een hak te zetten. In sommige opzichten is Norma, net als Judy Garland of Marilyn Monroe, een haveloos maar veerkrachtig icoon van vrouwelijkheid die ten prooi viel aan het studiosysteem. We leren dat ze in haar begindagen werd gekleineerd door verzorgers en volgepompt met barbituraten, en vervolgens aan de kant werd gezet toen ze ouder werd en haar nimfachtige schoonheid verloor. Het Hollywood van de eenentwintigste eeuw heeft nog steeds te kampen met de hevige kritiek dat vrouwelijke acteurs die niet Meryl Streep heten rond hun veertigste aan de kant worden gezet.
Sunset Boulevard weerspiegelt ook onze politieke tegenstellingen. In een tijdperk van tribalisering heeft Norma Desmond voor beide partijen de huidskleur van de vijand. Voor liberalen belichaamt zij de zelfmisleiding van de superrijken. Ingebed in bevoorrechte kringen waant zij zich een meritocratisch succesverhaal. De fantasie van haar zelfgemaakte triomf wordt in de hand gewerkt door een informatie silo waarvan ze niet eens weet dat ze erin gevangen zit. Haar sycophantische enabler – voormalig regisseur, ex-echtgenoot en nu butler, Max von Mayerling – overlaadt haar met vervalste fanbrieven, alsof hij anticipeert op de echokamer die zich onder de vlag van Fox News zou manifesteren. “Zonder mij zouden er geen Paramount studio’s zijn,” verklaart ze streng, de zwerm werkbijen zoemend rond de kavel negerend. Als Gillis haar omschrijft als een uitblinker (“je was groot”), snauwt ze terug: “Ik ben groot. Het zijn de foto’s die klein zijn geworden”, waarmee ze de giftige mix van arrogantie, nostalgie en rancune weergeeft die de strijdkreet Maga voedt. President Trump heeft dit afgelopen februari al laten doorschemeren toen hij Gone with the Wind en Sunset Boulevard aanprees als een nationalistische tirade tegen de multiculturele moderniteit die de populariteit van Parasite vertegenwoordigt.
Omgekeerd is Norma voor conservatieven de trauma-omroepende, slachtoffergerichte hysterica. Ongevoelig voor ironie en gewapend met snobistische aanspraak bereidt zij zich met fanatieke ernst voor op haar hoofdrol. Oscar Wilde heeft ooit opgemerkt dat “alle slechte poëzie voortkomt uit oprechte gevoelens”, en Norma’s vertrouwen in haar scenario is, nou ja, oprecht. Telkens als ze merkt dat Gillis’ aandacht verslapt, laat ze haar zenuwen de vrije loop en gebruikt ze haar schuldgevoel als een middel om hem de mond te snoeren. Het is een voortijdige karikatuur, vanuit het perspectief van rechts, van het moderne theater dat gedijt in de cultuur van grieven. Als de merkgoeroes van Gwyneth Paltrow in 1950 aan het werk waren geweest, hadden ze Norma’s uitspattingen “zelfzorg” genoemd.
In alle eerlijkheid, wat verachtelijk is in Norma, is wat de blik van de menigte van haar heeft gemaakt. Zij is de vampirische femme fatale die zich tegoed doet aan de adoratie van anderen en kraait dat “niemand ooit een ster verlaat”. Maar daar staat ze dan, merkt Gillis op, “nog steeds trots zwaaiend naar een stoet die haar allang voorbij was gelopen”. Dat is de echte tragedie die de film onderzoekt – niet de schadelijke effecten van het ouder worden of rijkdom, maar de overgave van eigenwaarde die voortkomt uit het leven als spektakel. Als de fans ophouden met gapen, dwingt haar eenzaamheid haar om fantasmatische vervangers uit te vinden, zodat haar psychische overleving uiteindelijk afhangt van haar waanzin.
Daar gaat een kloof open tussen 1950 en 2020. Sunset Boulevard klaagt roem aan. De populaire cultuur van de 21e eeuw daarentegen verheerlijkt de deugd van maximale zichtbaarheid. Deze overtuiging wordt zo breed gedeeld dat het overgaat als een banale gemeenplaats: “gezien worden” is zowel een vorm van persoonlijke therapie als een verplichting tot sociale rechtvaardigheid. “Ik wil dat jullie weten dat ik jullie zie”, schreef Hillary Clinton in de hitte van de campagne van 2016, alsof ze haar aanhangers redde uit het duistere lot van de anonimiteit. Ondertussen hebben de grootste organisaties die pleiten voor LGBTQ-acceptatie zichtbaarheid in de media en identiteitsvertegenwoordiging tot de steunpilaren van sociale vooruitgang gemaakt.
En ongetwijfeld streept zichtbaarheidspolitiek vooroordelen weg. Maar Sunset Boulevard dwingt ons na te denken over de prijs die we moeten betalen om gezien te worden – namelijk de onlesbare dorst naar externe bevestiging die onder een cultuur van exhibitionisme blijft hangen.
De laatste decennia van de 20e eeuw toonden de plundering van beroemdheden. Van de infantiele, rhinoplastische en geblancheerde persoonlijkheid van Michael Jackson tot de gekruisigde rebel-van-royalty die prinses Diana was: roem bouwde wereldwijde iconen op en deed ze ten val komen. In de jaren augts en tienerjaren van de nieuwe eeuw haalde Lindsay Lohan het dieptepunt, maar overleefde het; Amy Winehouse niet.
Maar temidden van dit wrak raakte de status van beroemdheid niet in diskrediet; in plaats daarvan werd het de ambitie van de gemiddelde persoon. Sociale media stelden iedereen in staat om digitaal gezien te worden. Influencers kwamen in groten getale op. YouTube-sterren stelden hun slaapkamer open voor het publiek. Clicks, likes en retweets veranderden in een cryptocurrency. Lady Gaga’s megahit Paparazzi van haar debuutalbum The Fame vatte de tijdgeest: zeker, roem maakt je kapot, maar het smeedt veerkracht en geeft een platform aan de minderbedeelden. Door hun wonden voor iedereen zichtbaar te tonen, kondigden Taylor Swift en Demi Lovato aan dat naakte zichtbaarheid was gestold als basis voor eigenwaarde en saamhorigheid. Het ideaal van zelfonthulling ging viral.
En dat is de meest verontrustende openbaring van het kijken naar Sunset Boulevard in 2020: wat Norma Desmond kwelt, is wat de populaire cultuur van vandaag definieert. Hoe klinkt dat als een beïnvloeder?
Dat neemt niet weg dat de “grootste ster van allemaal” uit het studiotijdperk de ondoorgrondelijke excentriekeling was die zich afkeerde van het schuimende fanfaregevoel van de massa. Met haar schokkende vertrek uit de industrie in 1941, greep Greta Garbo haar privacy terug en gaf die nooit meer uit handen. Op een vreemde manier is de occulte heldin van Sunset Boulevard er een die nooit een enkel frame inneemt. In 1948 ontbood Wilder Garbo bij hem thuis op 704 North Beverly Drive voor een drankje. Zijn plan was om haar te verleiden de hoofdrol in zijn embryonale film te accepteren. Hij bood haar aan, maar haar antwoord was “nee”.
Op Garbo’s baldadige film na, was het Garbo die, geconfronteerd met de verlokkingen van hernieuwde roem, het meest authentieke “rot op” liet horen.
{{topLeft}}
{{{bottomLeft}}
{topRight}}
{{bottomRight}}
{{/goalExceededMarkerPercentage}}
{{/ticker}}
{{heading}}
{#paragraphs}}
{.}}
{{/paragraphs}}{{highlightedText}}
- Deel op Facebook
- Deel op Twitter
- Deel via Email
- Deel op LinkedIn
- Deel op Pinterest
- Deel op WhatsApp
- Deel op Messenger