Waar te beginnen als je het hebt over de meest invloedrijke score in de filmgeschiedenis? Niet noodzakelijkerwijs met de lange en legendarische carrière die John Williams had voor Star Wars. Nee, je begint bij George Lucas. Hij is de creatieve bron waar alles wat Star Wars is uit ontspringt, en nog vele jaren uit zal blijven ontspringen. En je begint met de meest ontmoedigende taak die een filmmaker ooit op de schouders van een componist legde: “Geef me een oeuvre dat vergelijkbaar is met de grootste meesterwerken uit de symfonische geschiedenis.”
Lucas sneed zijn film, die toen nog gewoon Star Wars heette, maar later werd omgedoopt tot Star Wars Episode IV: A New Hope, uit het werk van muzikale meesters als Beethoven, Bach en Tsjaikovski, onder anderen. Vervolgens overhandigde hij dat deel van de film aan Williams – die de baan kreeg dankzij de aanbeveling van Steven Spielberg nadat Williams de meest iconische horrorscore sinds Psycho had geleverd voor zijn visfilm Jaws – en zei: “Dat. Maar dan beter.”
iv Soundtracks
Beluister het beste van John Williams op Apple Music en Spotify.
Whil Williams’ grootse symfonische Star Wars-hoofdtitel het meest herkenbaar is van zijn werk, de andere composities waaruit de partituur bestaat zijn even ambitieus in omvang, en door de diversiteit aan stijlen is het moeilijk te geloven dat het van één man afkomstig is. Star Wars was visionair in visueel opzicht, maar zonder de kenmerkende score voelt de film als een heel ander beest.
Heb je Darth Vader ooit aan boord van Princess Leia’s schip zien gaan in de eerste momenten van A New Hope, zonder de score? Het is… vreemd. Je ziet de man in het pak en voelt hoe onhandig en gelukkig hij was dat hij niet struikelde over zijn vloeiende cape toen hij het scherm op marcheerde, gehuld in een logge, logge helm van kop-tot-teen leer. Kortom, je ziet de tekortkomingen. Maar kijk naar de film met de muziek aan en er gebeurt iets met Mr Vader. Hij wordt meteen het dreigende, dreigende, schurkachtige monster dat het publiek kent en waar het van is gaan houden.
Een van de onverwachte geniale streken is Williams’ keuze voor de beroemde galactische barscène. Sluit je ogen en stel je voor wat voor soort muziek een gin-zoete duik bar zou hebben in de verre uithoeken van het universum en wat hoor je? Niet de synthy disco getinte muziek die veel futuristische visies van de jaren 70 filmmakers onderstreepte, maar in plaats daarvan het uptempo, jazzy deuntje dat Williams componeerde voor A New Hope met de simpele naam ‘Cantina Band’, een natuurlijke keuze voor de voormalige jazz pianist die film componist werd.
Naar verluidt schreef Williams het nummer nadat Lucas hem had verteld “zich voor te stellen dat verschillende wezens in een toekomstige eeuw wat jaren ’30 Benny Goodman swing band muziek vinden in een tijdcapsule of ergens onder een rots… hoe ze het zouden proberen te interpreteren”. Over disco gesproken, muziekproducer Meco raakte geobsedeerd door Star Wars en stelde het idee voor om een disco versie van de filmmuziek te maken voor aan Casablanca Records, wat resulteerde in ‘Star Wars Theme/Cantina Band’ een disco mash-up cover van de twee nummers, die verscheen op de collectie Mercury Inspired By Star Wars And Other Galactic Funk en platina werd.
Met dezelfde oefening als eerder en de cantina-scène zonder muziek, wordt dit stukje filmgeschiedenis gereduceerd tot wat een vrolijk Halloween-feestje lijkt te zijn. De scène is een van de belangrijkste redenen waarom George terugging om de originele trilogie te “repareren” toen zijn bedrijf ILM eenmaal het computer graphics special effects werk onder de knie had. Eén ding waar echter niet aan getornd hoefde te worden, is de score.
Als je een favoriet stuk moet kiezen uit niet alleen A New Hope, maar uit alle Star Wars-films, zou het moeilijk zijn om niet voor ‘Luke’s Theme’ te kiezen. Dit stond oorspronkelijk niet op de soundtrack. Het is het aanzwellende muziekstuk dat speelt achter Mark Hamill’s naïeve, verwonderde blik als hij weg staart naar de zonsondergang van de tweelingzonnen van zijn thuisplaneet Tatooine. Het is bekend komen te staan als ‘Luke’s Theme’, maar het werd eerst ‘Binary Sunset’ genoemd en later ‘The Skywalker Theme’. Het is een prachtig, eenzaam en spookachtig deel van de score dat de kalmte in het oog van de storm is. Niet alleen in de soundtrack zelf, maar in het verhaal, de melkweg en de avonturen van Star Wars. Dit is waar het publiek – dankzij de gouden tinten van het beeld, de blik op het gezicht van de acteur, en de kunstige aanraking van een meestercomponist – even pauzeert en ademhaalt.
Het is de laatste adem die ze kunnen nemen voordat de meest onstuimige piraat op het scherm sinds Errol Flynn een maillot aantrok zijn entree maakt: Han Solo. Ondanks zijn bravoure, zijn belang voor het verhaal en zijn epische wending aan het einde van de film, heeft dit geliefde personage niet zijn eigen thema. Niet in A New Hope, niet in The Empire Strikes Back, niet in Return Of The Jedi en niet in The Force Awakens. Dit is waar Williams’ ware genialiteit ligt: de enige hint naar een Hans Solo thema is wanneer hij wat menselijkheid en een minimum aan nederigheid vindt door verliefd te worden op prinses Leia. Maar, dat is pas in The Empire Strikes Back. Dat betekent dat in A New Hope, Han’s enige muzikale signatuur is wanneer hij geconfronteerd wordt met gevaar, en de momenten van triomf wanneer hij zijn vijanden overwint.
John Williams’ score voor Star Wars Episode IV: A New Hope was het begin van de moderne Amerikaanse filmmuziek. Niet alleen zou hij gaan bepalen hoe we onze favoriete films “hoorden” door de muziek te verzorgen voor films als de Indiana Jones-serie, de originele en nog te overtreffen Superman-films, de Harry Potter-franchise, kleinere films als The Book Thief en , en elke Steven Spielberg-film, maar zijn invloed op elke andere filmcomponist kan niet worden ontkend. Overal waar een film op een scherm wordt geprojecteerd, helpt zijn nalatenschap het verhaal te dragen en de emotionele diepte ervan te verrijken. Als er ooit zoiets bestaat als een muzikale meester Jedi, is er geen betere man om de gewaden te dragen en het lichtzwaard te hanteren.
Walt Disney Records heeft geremasterde edities uitgebracht van de originele speelfilmsoundtracks voor de eerste zes Star Wars films: A New Hope (1977), The Empire Strikes Back (1980), Return Of The Jedi (1983), The Phantom Menace (1999), Attack Of The Clones (2002) en Revenge Of The Sith (2005) nu verkrijgbaar.
