Rechter Ruth Bader Ginsburg overleden op 87-jarige leeftijd

(CNN) Rechter Ruth Bader Ginsburg van het Hooggerechtshof is vrijdag overleden aan de complicaties van uitgezaaide alvleesklierkanker, zo heeft het hof bekendgemaakt. Ze werd 87.

Ginsburg werd in 1993 benoemd door president Bill Clinton en was de afgelopen jaren het meest vooraanstaande lid van de liberale vleugel van het hof. Ze stemde consequent progressief over de meest splijtzwammen van het moment, waaronder abortus, het homohuwelijk, stemrecht, immigratie, gezondheidszorg en positieve actie.

LIVE UPDATES: Ruth Bader Ginsburg is overleden

Haar dood — minder dan zeven weken voor de verkiezingsdag — opent een politiek gevecht over de toekomst van het hof. In een reactie op de dood van de liberale rechter zei Mitch McConnell, leider van de meerderheid in de Senaat, vrijdagavond: “Over de kandidaat van president Trump zal in de Senaat van de Verenigde Staten worden gestemd.”

Maar Ginsburg vertelde haar kleindochter dat ze wilde dat haar vervanger door de volgende president zou worden benoemd, meldde NPR. “Mijn vurigste wens is dat ik niet zal worden vervangen totdat een nieuwe president is geïnstalleerd,” dicteerde ze aan kleindochter Clara Spera dagen voor haar dood.

“Ze leidde een geweldig leven. Wat kun je nog meer zeggen?” President Donald Trump zei vrijdagavond bij het horen van haar dood. “Ze was een geweldige vrouw, of je het er nu mee eens bent of niet, ze was een geweldige vrouw die een geweldig leven leidde.”

Democratisch presidentskandidaat Joe Biden prees Ginsburg als een “reus in de advocatuur” en een “geliefd figuur,” zei in korte on-camera opmerkingen vrijdagavond dat mensen “zich moeten concentreren op het verlies van de rechtvaardigheid en haar blijvende erfenis.”

“Maar er is geen twijfel, laat me duidelijk zijn dat de kiezers de president moeten kiezen en de president moet de rechter kiezen voor de Senaat om te overwegen,” voegde hij eraan toe, zeggend dat dat het standpunt was van de Republikeinen die weigerden te stemmen over de genomineerde van toenmalig president Barack Obama in 2016.

Obama, in een verklaring waarin hij Ginsburg rouwde, riep ook de Republikeinen in de Senaat op om de norm te handhaven die ze in 2016 stelden toen ze zijn genomineerde blokkeerden.

“Tijdens een lange carrière aan beide zijden van de rechtbank — als een meedogenloze procesvoerder en een scherpzinnige jurist — heeft rechter Ginsburg ons helpen inzien dat discriminatie op basis van geslacht niet over een abstract ideaal van gelijkheid gaat; dat het niet alleen vrouwen schaadt; dat het echte gevolgen heeft voor ons allemaal. Het gaat om wie we zijn – en wie we kunnen zijn”, aldus Obama in een verklaring.

Hij voegde daaraan toe: “Ruth Bader Ginsburg heeft tot het einde toe gevochten, ondanks haar kanker, met een onwankelbaar vertrouwen in onze democratie en haar idealen. Dat is hoe we haar herinneren. Maar ze liet ook instructies na over hoe ze wilde dat haar nalatenschap geëerd zou worden. Vierenhalf jaar geleden, toen de Republikeinen weigerden een hoorzitting of een stemming over Merrick Garland te houden, vonden zij het principe uit dat de Senaat een open plaats in het Hooggerechtshof niet mag innemen voordat een nieuwe president is beëdigd.

Een basisprincipe van de wet – en van alledaagse eerlijkheid – is dat we regels consequent toepassen, en niet op basis van wat op dat moment goed uitkomt of voordelig is.”

Ginsburg ontwikkelde een rockster-status en werd de “Notorious R.B.G.” genoemd. Tijdens toespraken in het hele land voor een liberaal publiek, werd ze begroet met staande ovaties als ze sprak over haar visie op de wet, haar befaamde trainingsroutine en haar vaak vurige dissidenties.

“Onze natie heeft een jurist van historische allure verloren,” zei opperrechter John Roberts. “Wij bij het Hooggerechtshof hebben een dierbare collega verloren. Vandaag rouwen we, maar we vertrouwen erop dat toekomstige generaties zich Ruth Bader Ginsburg zullen herinneren zoals we haar kenden – een onvermoeibare en vastberaden voorvechtster van gerechtigheid.”

Ginsburg, die op de vooravond van het Joodse nieuwjaar overleed, werd omringd door haar familie in haar huis in Washington, DC, aldus het hof. Een particuliere begrafenisdienst zal worden gehouden op Arlington National Cemetery.

Ginsburg had te lijden gehad van vijf pouts van kanker, De laatste keer was begin 2020, toen een biopsie letsel op haar lever aan het licht bracht. Ze had gezegd dat chemotherapie “positieve resultaten” opleverde en dat ze in staat was om een actieve dagelijkse routine te behouden.

“Ik heb vaak gezegd dat ik lid van het Hof zou blijven zolang ik het werk met volle kracht kan doen,” zei ze in een verklaring in juli 2020. “Ik blijf volledig in staat om dat te doen.”

Ze vertelde een publiek in 2019 dat ze graag bezig bleef, zelfs toen ze vocht tegen kanker. “Ik ontdekte elke keer dat als ik actief ben, ik veel beter ben dan wanneer ik alleen maar lig en medelijden met mezelf heb,” zei ze in New York in de Yale Club op een evenement gehost door Moment Magazine. Ginsburg vertelde een ander publiek dat ze dacht dat ze zou dienen tot ze 90 jaar oud was.

Met haar kleine gestalte kon ze opinies schrijven waarin ze haar afkeuring liet horen als ze vond dat de meerderheid op het verkeerde pad was gegaan.

Voor de verkiezing van president Donald Trump zei Ginsburg tegen CNN dat hij “een oplichter is” en merkte ze op dat hij “was weggekomen met het niet overleggen van zijn belastingaangiften.” Later zei ze dat ze spijt had van die opmerkingen en Trump suggereerde dat ze zich moest terugtrekken in zaken die hem betroffen. Dat heeft ze nooit gedaan.

In 2011 daarentegen gaf president Barack Obama tijdens een plechtigheid in het Witte Huis een speciale vermelding aan Ginsburg. “Ze is een van mijn favorieten,” zei hij, “Ik heb een zwak voor rechter Ginsburg.”

De vacature geeft Trump de kans om de conservatieve meerderheid in het hof verder te verstevigen en de zetel te vullen van een vrouw die het glazen plafond doorbrak in een tijd dat weinig vrouwen rechten studeerden met een andere rechter die het hof naar rechts kon sturen in sociale kwesties.

Ginsburg stond bekend om het werk dat ze deed voordat ze in de rechtbank plaatsnam, toen ze als advocate voor de American Civil Liberties Union werkte en de architect werd van een juridische strategie om zaken voor de rechter te brengen die ervoor zouden zorgen dat de garantie van gelijke bescherming van het 14e Amendement van toepassing zou zijn op gender.

“Ik had het geluk dat ik eind jaren zestig leefde en advocaat was, toen het voor het eerst in de geschiedenis van de Verenigde Staten mogelijk werd om er bij rechtbanken met succes op aan te dringen dat de samenleving er enorm van zou profiteren als vrouwen werden beschouwd als personen die in status gelijk waren aan mannen”, zei ze in 2002 in een commencement speech.

Toen ze eenmaal in de rechtbank zat, had Ginsburg de reputatie van een “rechter van de rechter” vanwege de helderheid van haar adviezen, die de lagere rechtbanken duidelijke richtlijnen gaven.

Bij het Hooggerechtshof was ze misschien wel het meest bekend om de opinie die ze schreef in de zaak United States v. Virginia, waarin ze oordeelde dat het toelatingsbeleid van het door de staat gefinancierde Virginia Military Institute ongrondwettelijk was vanwege het verbod op vrouwelijke kandidaten.

“De grondwettelijke schending in deze zaak is de categorische uitsluiting van vrouwen van een buitengewone onderwijskans die mannen wel hebben,” schreef ze in 1996.

Ginsburg werd zelf met discriminatie geconfronteerd toen ze in 1959 afstudeerde aan de rechtenfaculteit en geen stageplaats kon vinden.

Niemand was meer verbaasd dan Ginsburg over de status die zij verwierf bij jonge vrouwen van eind zeventig en begin tachtig. Ze was geamuseerd door de swag die verscheen om haar werk te prijzen, waaronder een “You Can’t have the Truth, Without Ruth” T-shirt, evenals koffiemokken en bobbleheads. Sommige jonge vrouwen lieten zelfs tatoeages met haar beeltenis zetten. Een Tumblr-blog noemde haar de “Notorious R.B.G.” in verwijzing naar een rapster bekend als “Notorious B.I.G.” De naam bleef hangen. Een artiest zette Ginsburgs dissentatie in een religieuze vrijheidszaak op muziek.

“Het is volstrekt logisch dat Justice Ginsburg een idool is geworden voor jongere generaties,” zei Justice Elena Kagan in 2014 op een evenement van de New York Bar Association. “Haar impact op Amerika en het Amerikaanse recht is buitengewoon geweest.”

“Als litigator en vervolgens als rechter veranderde ze het gezicht van de Amerikaanse antidiscriminatiewetgeving,” zei Kagan. “Ze kan met de eer strijken dat ze de wet van dit land voor vrouwen heeft laten werken en daarmee heeft ze mijn eigen carrière mogelijk gemaakt.”

Ginsburg werkte, zelfs na haar vijfde diagnose van kanker, aan een boek met een van haar voormalige klerken, Amanda Tyler. Het was gebaseerd op haar leven over gendergelijkheid.

Dissenten en strategie

Een deel van Ginsburgs bekendheid kwam door haar felle dissenten in belangrijke zaken, vaak over burgerrechten of gelijke bescherming.

In 2007 behandelde het hof een zaak over Lilly Ledbetter, die had gewerkt als opzichter bij een Goodyear Tire-fabriek in Alabama. Tegen het einde van haar loopbaan ontdekte Ledbetter een salarisongelijkheid tussen haar salaris en dat van haar mannelijke collega’s. Ze diende een claim in met het argument dat ze een discriminerend laag salaris had ontvangen vanwege haar geslacht, wat in strijd was met de federale wet. Een meerderheid van de rechtbank stelde Ledbetter in het ongelijk en oordeelde dat zij haar klacht te laat had ingediend. Ginsburg was niet onder de indruk van die redenering.

“Het aandringen van het hof op onmiddellijke betwisting gaat voorbij aan gemeenschappelijke kenmerken van loondiscriminatie”, schreef Ginsburg, en drong er bij het Congres op aan om de kwestie op te pakken, wat het in 2009 deed.

In 2015 was het Ginsburg die het liberale blok van het hof leidde toen het ten gunste van het homohuwelijk stemde met de kritische vijfde stem van rechter Anthony Kennedy. Kennedy schreef de opinie en de liberalen, die ervoor kozen niet afzonderlijk te schrijven, sloten zich daarbij aan. Ginsburg zat waarschijnlijk achter die strategie en ze zei later dat als zij de meerderheid had geschreven, ze misschien meer nadruk had gelegd op gelijke bescherming.

Na de pensionering van rechter John Paul Stevens was Ginsburg de oudste van haar liberale collega’s en had ze de bevoegdheid om opinies toe te wijzen als de opperrechter aan de andere kant stond.

Ze wees zichzelf een boze dissent toe toen het hof in 2013 een belangrijke bepaling van de Voting Rights Act neerhaalde.

“De trieste ironie van het besluit van vandaag ligt in zijn volslagen onvermogen om te begrijpen waarom de VRA effectief is gebleken,” schreef ze. Ze vergeleek rassendiscriminatie met een “verachtelijke infectie” en zei dat vroege pogingen om zich ertegen te beschermen waren als “vechten tegen de Hydra.”

Zij schreef ook een gedeeltelijke dissent in een zaak uit 2012 over Obama’s gezondheidszorgwet, waarbij ze het oneens was met de conservatieve rechters dat het individuele mandaat geen geldige uitoefening was van de bevoegdheid van het Congres onder de Commerce Clause. Ze noemde de redenering “krabbelig”, maar was tevreden dat opperrechter John Roberts de vijfde stem uitbracht om de wet te handhaven op grond van de belastingbevoegdheid.

Ginsburg verbaasde sommige liberalen met haar kritiek op het besluit in 1973 in Roe v. Wade dat abortus legaliseerde — een zaak die werd beslist lang voordat zij in de rechtbank plaatsnam. Hoewel ze zei dat ze vond dat het resultaat juist was, vond ze dat het Hooggerechtshof zich had moeten beperken tot de Texaanse wet in kwestie in plaats van een ingrijpende beslissing te nemen die een doelwit creëerde voor tegenstanders van abortusrechten.

In 2007 was ze het er niet mee eens toen de meerderheid een federaal verbod handhaafde op een procedure die “gedeeltelijke geboorte-abortus” wordt genoemd. Ze noemde het besluit “alarmerend” en zei dat het “federale interventie tolereert, ja zelfs toejuicht, om in het hele land een procedure te verbieden die in bepaalde gevallen noodzakelijk en juist wordt geacht door het American College of Obstetricians and Gynecologists.”

Ze stemde echter met de meerderheid in 2016, toen het hof een Texaanse abortuswet vernietigde die critici een van de strengste in het hele land noemden.

In juli diende Ginsburg een andere felle dissent in toen de conservatieve meerderheid de Trump-administratie toestond om vrijstellingen uit te breiden voor werkgevers die religieuze of morele bezwaren hebben tegen het naleven van het contraceptiemandaat van de Affordable Care Act.

“Vandaag, voor de eerste keer, gooit het Hof tegenstrijdige rechten en belangen volledig opzij in zijn ijver om religieuze rechten tot de n-de graad veilig te stellen,” schreef Ginsburg, vergezeld door rechter Sonia Sotomayor. Ze merkte op dat de regering had gezegd dat de nieuwe regels duizenden vrouwen – “tussen de 70.500 en 126.400 vrouwen in de vruchtbare leeftijd”, schreef ze – hun dekking zouden doen verliezen.

Vriendschap met Scalia

Ondanks hun ideologische verschillen, was haar beste vriend in de rechtbank wijlen rechter Antonin Scalia. Na het plotselinge overlijden van de conservatief in februari 2016, zei Ginsburg dat hij haar een “schat aan herinneringen” naliet.

Ze was een levenslange operafan die in 2016 op het podium verscheen in het Kennedy Center voor een niet-sprekende rol in de Washington National Opera’s “The Daughter of the Regiment.”

Tijdens toespraakevenementen klaagde ze vaak dat ze er weliswaar van droomde een grote operadiva te zijn, maar dat ze was geboren met het beperkte bereik van een mus.

Haar relatie met Scalia inspireerde Derrick Wang tot het componeren van een komische opera die hij “Scalia/Ginsburg” noemde en die gebaseerd was op opinies van de twee rechters.

De actrice Kate McKinnon portretteerde Ginsburg ook — in zwarte gewaden en een kenmerkende jabot — in een terugkerende “Saturday Night Live” sketch waarin ze reageerde op het nieuws van de dag.

Ginsburg kreeg twee keer kanker in 1999 en 2009 en kreeg een stent implantaat in haar hart, maar miste nooit een dag van pleidooien. Ze was meer dan 50 jaar getrouwd met Martin Ginsburg, een bekende belastingadvocaat, tot zijn dood in 2010 en ze hadden twee kinderen.

“Ik zou graag willen dat mensen me zien als een rechter die haar uiterste best deed met het beperkte talent dat ik had,” zei Ginsburg in 2011 op een evenement aan de University of California Hastings College of Law, “om ons land trouw te houden aan wat het tot een groot land maakt en om dingen een beetje beter te maken dan ze hadden kunnen zijn als ik er niet was geweest.”

Dit verhaal is bijgewerkt.