Doorheen mijn vele jaren van school, beginnend met de lagere school tot vandaag, ben ik geplaagd met het onvermogen om gemakkelijk problemen op te lossen. Of het nu wiskundeproblemen zijn of logische puzzels. Tijdens de les van deze week over het oplossen van problemen leerde ik dat dit waarschijnlijk te wijten is aan een factor die bekend staat als mentale set.
De mentale set voorkomt dat iemand een probleem kan oplossen doordat hij eerder bekende strategieën en procedures gebruikt bij het bekijken van het probleem dat zich voordoet. Wanneer een individu beperkingen toevoegt of aanneemt dat er regels zijn voor het oplossen van een probleem die eigenlijk niet zijn ingesteld, zorgt dit ervoor dat de persoon moeilijkheden heeft met het oplossen van het probleem.
Mentale set is verbonden met een ander belangrijk obstakel voor het oplossen van problemen, wanneer een persoon een probleem gepresenteerd krijgt kan hij zich voornamelijk richten op een specifiek deel van het probleem. Hierdoor zijn ze niet in staat om tot een oplossing te komen. Dit staat bekend als fixatie, samen met fixatie is er een specifiek type van mentale set die het beperken van het gebruik van een object tot alleen de bekende functie heet functionele fixatie.
Gestalt psychologie de eerste groepen van psychologische studie om het concept van functionele fixatie op te bouwen. Zij voerden talrijke experimenten uit om te bestuderen hoe mensen reageerden op het oplossen van problemen en hoe mentale set een rol speelde bij het oplossen van de taak bij de hand. Een van de experimenten beschreven in ons tekstboek, Cognitieve psychologie, Verbinden van geest, onderzoek en alledaagse ervaring geschreven door E. Bruce Goldstein beschrijft het “twee-snaren probleem” deelnemers aan het experiment werd gevraagd twee snaren samen te binden die aan het plafond hingen. Voor dit experiment kregen ze een stoel en een tang. Deze taak was moeilijk omdat de deelnemers niet bij de twee touwtjes konden om ze samen te binden. De meeste deelnemers maakten geen gebruik van de hun gegeven voorwerpen om te helpen bij het oplossen van het probleem, wat zij wel moesten doen. Ze moesten de tang aan het ene touwtje vastbinden en er als een slinger mee zwaaien om er bij te kunnen terwijl ze het andere touwtje vasthielden.
Dit voorbeeld laat zien hoe een persoon die mentale set en of functionele gefixeerdheid ervaart, gehinderd kan worden wanneer hij of zij een tamelijk eenvoudig probleem voorgelegd krijgt. Ik denk dat iemand die mentale ingesteldheid en functionele vastheid wil compenseren, moet proberen ruimdenkend te zijn, buiten de gebaande paden te denken en creatief te zijn bij het bekijken van het probleem dat hem wordt voorgelegd. Dit is echter niet altijd een gemakkelijke taak voor mensen, vooral voor degenen die vastgeroest zijn in hun manier van denken. Ik weet dat ik persoonlijk dit probleem heb: ik grijp vaak naar mijn gebruikelijke manier van probleemoplossing in plaats van te proberen een nieuwe manier te vinden om een probleem op te lossen.
GoldStein, E. (2008). Cognitieve Psychologie: Connecting Mind, Reasearch and Everyday Experiance (Vol. 3).