De meeste automobilisten denken niet veel na over bougies en carburateurs. Ze willen alleen dat hun auto rijdt en laten de details over aan hun monteurs. De meeste huiseigenaren vertrouwen erop dat elektriciens zich zorgen maken over spanningen en wisselstromen. Zij willen alleen dat hun lichten branden. Op dezelfde manier willen de meeste patiënten die medische apparatuur gebruiken, gewoon dat die apparaten werken. Weten hoe ze werken is het domein van clinici en onderzoekers.
Volgens Benno Nigg, hoogleraar biomechanica en mededirecteur van het Human Performance Laboratory aan de Universiteit van Calgary in Alberta, weten zelfs medische deskundigen niet precies hoe steunzolen pijn verlichten of blessures voorkomen. “Steunzolen kunnen werken en fantastische effecten hebben, maar we weten niet hoe ze werken,” zegt Nigg.
De groeiende markt voor steunzolen zou in 2015 een jaarlijkse omzet van 4,7 miljard dollar kunnen bereiken, volgens Global Industry Analysts, Inc. (www.sfgate.com/cgi-bin/article.cgi?f=/g/a/2011/01/13/prweb8061575.DTL). Orthopedische hulpmiddelen worden door het publiek vooral gebruikt om pijn te verlichten en door sporters om blessures te voorkomen. Het is ook een gevarieerde bedrijfstak, die alles omvat van op maat gemaakte producten van hightech materialen tot goedkope inlegzolen.
Hoewel podologen en orthopedisten ze in grote aantallen voorschrijven, worstelen artsen nog steeds met de vraag welk type orthese voor een bepaalde patiënt zal werken. In zijn nieuwe boek, Biomechanics of Sport Shoes, beschrijft Nigg hoe hij een langeafstandsloper naar vijf steunzolenmakers stuurt om zijn pronatieprobleem te corrigeren. Ze maakten allemaal een heel ander soort inlegzool, variërend in dikte, hardheid en op andere manieren.
“Wat dit betekent is dat specialisten tot heel verschillende conclusies komen over wat ze moeten doen,” zegt Nigg. “
Eén hypothese is dat steunzolen problemen met de uitlijning van het skelet corrigeren, hoewel Nigg zegt dat er geen bewijs is om die stelling te ondersteunen. In plaats van botten te verplaatsen, is het waarschijnlijker dat steunzolen de spieractiviteit beïnvloeden, zegt hij. Uitzoeken hoe ze de spieractiviteit beïnvloeden – en hoe de activiteit die pijn of letsel veroorzaakt kan worden gecorrigeerd – zou kunnen leiden tot het consistenter voorschrijven van steunzolen.
“Misschien moeten we niet denken aan het rondduwen van het skelet, maar eerder aan het vinden van manieren om signalen aan het lichaam te geven om het juiste te doen,” zegt Nigg.
Dr. Michael Nirenberg, een podoloog in Crown Point, Indiana, zegt dat hij niet verrast is door het gebrek aan consensus over hoe steunzolen werken. “Er is zelfs geen consensus over wat een steunzool is,” zegt hij, erop wijzend dat de term wordt gebruikt om zowel dure op maat gemaakte steunzolen als goedkope inlegzolen te beschrijven die verkrijgbaar zijn bij elke drogist.
Het bepalen welke steunzool het beste zal werken voor een patiënt is moeilijk, zegt Nirenberg, omdat er zo veel factoren meespelen. Zelfs als twee patiënten in veel opzichten vergelijkbaar zijn – gewicht, looppatroon, voetstructuur – kunnen ze toch heel verschillende resultaten boeken na het gebruik van vergelijkbare steunzolen. “Je kunt niet garanderen dat iets voor iedereen werkt, omdat mensen zo verschillend zijn,” zegt hij. “Steunzolen kunnen voor veel mensen geweldige dingen doen, maar niet voor iedereen.”
De basisfunctie van een steunzool is om de voet in een betere positie te zetten, wat de pijn verlicht, zegt Nirenberg. Als een spier verrekt is of pijn doet, zal een goed gekozen steunzool een deel van het werk van de spier voor hem doen, waardoor de belasting van de spier afneemt en de pijn verlicht wordt. Natuurlijk heeft het geven van een permanente vakantie aan de spieren ook een keerzijde.
Chronische pijn in de voeten leidt vaak tot behandeling met een steunzool, waarvan wordt aangenomen dat deze de voet in een betere positie brengt en zo de pijn verlicht.
“Wanneer je de voet schrap zet, kan dat de functie van de voet ten goede veranderen, maar daarmee ontneem je veel van de spieren in de voet de noodzaak om iets te doen,” zegt Nirenberg. “Het gezonde verstand zegt ons dat als je een spier niet gebruikt, hij verzwakt.”
Als Gordon Ruder, een praktiserend orthopedisch instrumentmaker en coördinator van de prothese- en ortheseprogramma’s aan het George Brown College in Toronto, Ontario, een patiënt met pijn bezoekt, zal hij niet meteen steunzolen voorschrijven. Hij zal eerst dingen aanraden zoals betere schoenen, krachttraining, stressvermindering of veranderingen in de levensstijl die het probleem kunnen verlichten. Soms zijn deze dingen echter niet genoeg.
“Je kunt chronische pijn hebben die niet op een andere manier kan worden aangepakt, en je moet nog steeds 12-uursdiensten draaien, en je kunt niet van baan veranderen zodat je niet meer op je voeten staat,” zegt Ruder.
In zulke gevallen zal Ruder steunzolen aanraden, hoewel hij, net als anderen in zijn vakgebied, waarschuwt dat het kiezen van het juiste type voor een patiënt geen exacte wetenschap is. “Het is niet zo eenvoudig als het vervangen van remblokken in een auto nadat ze versleten zijn,” zegt hij. “Zo werkt het menselijk lichaam niet.”
Als onderzoeker zou hij graag zien dat er meer middelen worden gestoken in het bestuderen van steunzolen. Het bestaande onderzoek is matig, vooral omdat het moeilijk is de biomechanische veranderingen te kwantificeren die het gevolg zijn van het dragen van steunzolen. Er is behoefte aan meer gevoelige instrumenten die in staat zijn om deze subtiele veranderingen te detecteren, zegt Ruder. “Ik zou heel graag zien dat onderzoek een groter onderdeel wordt van wat we doen.