Ogham (OH-am) is een oud alfabet dat gebruikt werd om Oud-Iers en andere Brythonische/Brittonische talen (zoals Pictisch, Welsh) te schrijven vanaf ongeveer de 3e eeuw CE. Het Ogham-alfabet wordt soms het “Keltisch boomalfabet” genoemd omdat aan elke letter een boom- of plantennaam is toegekend.
Na ongeveer de 6e eeuw n.C. werd het Romeinse alfabet gebruikt om Oud-Iers te schrijven, waardoor het Ogham alfabet aan populariteit inboette. Het 14e eeuwse Book of Ballymote (Leabhar Bhaile an Mhóta) bevat echter genealogieën, mythologieën en geschiedenissen van Ierland, geschreven in Ogham schrift.
Het Book of Ballymote bevat ook oudere manuscripten die Ogham schrift bevatten, zoals het 11e eeuwse Lebor Gabála Érenn (The Book of the Taking of Ireland) en het 7e eeuwse Auraicept na n-Éces (The Scholars’ Primer). Een ander belangrijk document dat gedetailleerde beschrijvingen van Ogham bevat is het 14e eeuwse In Lebor Ogaim (Het Boek van Ogams, Het Ogam Traktaat), dat wordt genoemd in Auraicept na n-Éces.
Verschillende van deze manuscripten beschrijven hoe het Ogham alfabet kort na de Toren van Babel werd uitgevonden (samen met de Gaelic taal) door de Scythische koning Fenius. Het Ogam Tract stelt echter dat het alfabet werd geschapen door de Ierse god van de communicatie en het schrijven, Ogma/Oghma (Ogmios in Gallië).
Ogham inscripties zijn in heel Ierland en West Brittannië gevonden. De meeste oude inscripties zijn gevonden langs de randen van grote stenen platen en bestaan uit persoonsnamen, zoals ‘X zoon van Y’, waarschijnlijk als territoriale markeringen of gedenktekens. Men denkt dat Ogham letters ook op stokken, palen en bomen zijn aangebracht. Er zijn tweetalige inscripties gevonden die helpen bij het vertalen, zoals Ogham en Latijn, of Ogham en Oud Noors (geschreven in het runenschrift).
Oorspronkelijk waren er 20 Ogham karakters (feda), verdeeld in vier groepen (aicmí) van vijf. Elke aicme werd genoemd naar zijn eerste letter:
Aicme Beithe – “de B-groep”
Aicme hÚatha – “de H-groep”
Aicme Muine – “de M-groep”
Aicme Ailme – “de A-groep”
Een vijfde groep, forfeda, werd na de 6e eeuw toegevoegd, waarschijnlijk als gevolg van veranderingen in de Ierse taal.
Het alfabet wordt over het algemeen verticaal van onder naar boven geschreven, meestal gegraveerd op stenen platen. Er is echter ook horizontaal schrift gevonden, geschreven van links naar rechts, meestal in manuscripten.
In zijn boek The White Goddess, bespreekt Robert Graves het Ogham alfabet in relatie tot Keltische religieuze overtuigingen en ceremonies. Hij stelt voor dat de volgorde van de Ogham-letters een kalender van boommagie vormt, waarbij elke letter overeenkomt met een Keltische maand.
- Beith (berk) 24 december tot 20 januari
- Luis (lijsterbes) 21 januari tot 17 februari
- Nion (es) 18 februari tot 17 maart
- Fearn (els) 18 maart t/m 14 april
- Saille (wilg) 15 april t/m 12 mei
- Uath (meidoorn) 13 mei t/m 9 juni
- Duir (eik) 10 juni t/m 7 juli
- Tinne (Hulst) 8 juli t/m 4 augustus
- Coll (Hazelaar) 5 augustus t/m 1 september
- Muin (Wijnstok) 2 september t/m 29 september
- Gort (Ivy) 30 september tot 27 oktober
- Ngetal (Riet) 28 oktober tot 24 november
- Ruis (Vlier) 25 november tot 22 december
December 23 wordt niet geregeerd door een boom, maar het is de traditionele dag in het “Jaar en een Dag” in vroege rechtbanken.
Robert Graves volgde de oudere interpretatie van ‘Beith-Luis-Nion’ als de eerste drie Ogham-letters. De meeste moderne geleerden geven echter de volgorde van de Ogham letters aan als ‘Beith-Luis-Fearn’.
Oghams worden ook gebruikt door Neopagans als waarzeggerij instrumenten, zoals vermeld in de Tochmarc Étaíne, uit de Ierse Mythologische Cyclus. Oghamsymbolen worden op stokken of andere stukken hout geschreven en op de grond gegooid, waarbij de symboliek van waar ze vallen wordt bestudeerd.
Heks van Forest Grove
Wiki – Ogham
Omniglot – Ogham
Eeuwenoude Schriften – Ogham
Keltische Boomkalender