Het koortslipvirus, of herpes simplex type 1, is een van de meest voorkomende ziekteverwekkers in onze samenleving. Hoewel er wel acht soorten herpesvirussen bestaan, zijn de meest voorkomende en minst schadelijke herpes simplex type 1 of koortslip en herpes simplex type 2 of genitale herpes. Deze laatste kan zich ook in de mond manifesteren en laesies veroorzaken die lijken op die van type 1.
Herpes labialis wordt voornamelijk overgedragen door speeksel, door zoenen of door het delen van persoonlijke hygiënische gebruiksvoorwerpen zoals tandenborstels of messen, maar ook andere gebruiksvoorwerpen zoals bestek. Zoals bij zoveel andere virussen is het belangrijkste kenmerk van dit virus dat het, als het eenmaal het lichaam heeft geïnfecteerd, nooit meer geneest: het kan verdwijnen en “slapend” blijven, maar zal na verloop van tijd om verschillende redenen weer opspelen, van stress tot koorts, en zelfs door het eten van irriterend voedsel.
Hoewel bij pasgeborenen en kinderen de eerste koortslipinfectie andere symptomen kan geven, zoals een koortsig syndroom, faryngitis of zelfs ernstige oculaire of cerebrale syndromen, geven bij volwassenen herinfecties of reactivaties (aangezien het virus niet verdwijnt), meestal alleen als hoofdsymptoom het verschijnen van de bekende blaasjes gegroepeerd op labiaal niveau of rondom.
De meest voorkomende complicatie
Opgemerkt moet worden dat, volgens de gegevens van de FarmaCiencia Gids 2019, de behandeling zal afhangen van de vorm waarin de herpes verschijnt en de ernst van hetzelfde, waarbij de meest voorkomende complicatie een superinfectie van de laesies door andere micro-organismen is, waardoor geassocieerde behandelingen nodig zijn.
Bij een herpes simplex infectie, wanneer deze op de geslachtsdelen optreedt of wanneer er grote laesies zijn, is het raadzaam zo snel mogelijk met orale antivirale middelen te beginnen, maar voor al deze middelen is een medisch voorschrift nodig, na beoordeling door een specialist. Deze geneesmiddelen mogen nooit zonder voorafgaande beoordeling worden ingenomen, noch gemakkelijk zonder recept worden verstrekt.
Wanneer het daarentegen om een gewone en gelokaliseerde koortslip gaat, zoals het geval is bij herpes simplex type 1, verdient het de voorkeur antivirale crèmes op basis van acyclovir, penciclovir of docosanol te gebruiken. Volgens de nieuwe richtsnoeren worden ze alle drie vrij in de handel gebracht in verschillende formaten. De meest gebruikelijke en bekende methode is acyclovir 50 mg/g alleen, of acyclovir/hydrocortison 50 mg/g + 10 mg/g. In beide gevallen wordt aanbevolen het product om de 4 uur aan te brengen gedurende 5-6 dagen. Het is bekend dat in beide gevallen de intensiteit van de symptomen en de duur van het klinische beeld verminderen, maar er is geen bewijs dat toevoeging van corticosteroïden (hydrocortison) effectiever is dan acyclovir alleen.
Hoewel er in dit verband tegenstrijdige gegevens zijn, suggereren de studies met het hoogste niveau van bewijs dat acyclovir crème alleen voldoende en even effectief zou zijn, zonder de noodzaak om andere geneesmiddelen toe te voegen. Anderzijds is er geen bewijs dat het preventieve gebruik van acyclovir het ontstaan van koortslip voorkomt bij blootstelling aan de zon.
Hoewel acyclovir het meest gebruikte antivirale middel is, suggereren studies dat penciclovir 10 mg/g effectiever lijkt te zijn in het verminderen van het aantal laesies en het getroffen gebied. Penciclovir moet echter om de 2 uur worden aangebracht (in plaats van om de 4 uur), en slechts gedurende 4 dagen.
Ten slotte is een crème op basis van docosanol 100 mg/g alleen geïndiceerd in de vroege stadia van een recidief van een koortslip: deze is nutteloos wanneer de typische herpesblaasjes al zijn verschenen. In dit geval is het raadzaam om het gedurende 4-6 dagen om de 3 uur te gebruiken. Toch is docosanol, in vergelijking, de minst doeltreffende van de drie genoemde crèmes, en kan het de duur van het klinische beeld verminderen, maar niet de symptomen of de laesies zoals in de andere twee gevallen.
Tot slot kan voor de behandeling van een koortslip ook het gebruik van andere stoffen nodig zijn, die niet op antivirale middelen zijn gebaseerd, maar tot doel hebben de laesies te isoleren en de genezing te verbeteren, naast het voorkomen van mogelijke besmettingen.
Daaronder bevinden zich de hydrocolloïdpleisters (er zijn verschillende merken), of lippenserums. In beide gevallen is het doel de laesies af te bakenen, hun besmettelijkheid te verminderen, de symptomen te verzachten en de genezing te verbeteren, alsmede de laesies te camoufleren.
Er zijn ook producten op basis van zinkzouten, maar deze hebben geen bewijs geleverd voor de behandeling van koortslip. Verzachtende, herstellende of fotoprotectieve lippenbalsems worden niet aanbevolen, omdat ze de infectie kunnen helpen verspreiden en het verdwijnen ervan kunnen vertragen.
De conclusie is dus dat de nieuwe FarmaCiencia-gids 2019 suggereert dat antivirale geneesmiddelen in capsule- of tabletvorm (oraal) alleen moeten worden gebruikt in gevallen van ernstige laesies. Wat crèmes betreft, zijn alleen acyclovir en penciclovir doeltreffend gebleken, maar hun nut is beperkt; zij “genezen” de infectie niet, maar verzachten de symptomen en versnellen de genezing, maar voorkomen niet dat het virus opnieuw de kop opsteekt. Er is momenteel geen methode die reactivatie van herpesvirussen voorkomt.