De meeste chemotherapie medicijnen veroorzaken een zekere mate van haaruitval, of alopecia, omdat de krachtige chemicaliën niet alleen kankercellen treffen, maar alle zich snel delende cellen in het menselijk lichaam. Aangezien de cellen waaruit een haarzakje bestaat zich zeer snel delen, is het niet verwonderlijk dat haaruitval door chemotherapie een van de meest consistente en verontrustende bijwerkingen van de behandeling is.
In deze gids behandelen we enkele veelgebruikte behandelingen die kankerpatiënten uitproberen om het haarverlies te voorkomen dat chemotherapie kan veroorzaken, zoals cold caps en Rogaine, waarbij we bekijken of ze daadwerkelijk werken of niet.
Rogaine en Taxotere: werkt het?
U vindt hier ook specifieke informatie over het borstkankermedicijn Taxotere, dat in verband is gebracht met een risico op permanent haarverlies.
Is er een remedie tegen chemotherapie-geïnduceerde alopecia?
Velen van ons identificeren zich sterk met ons uiterlijk. Het is niet meer dan natuurlijk om onszelf te zien zoals anderen ons zien. Overspoeld door advertenties die een jeugdig, “gezond” uiterlijk benadrukken, zien veel vrouwen hun eigen haar, en hoe ze hun haar stylen, als een directe belichaming van hun persoonlijke identiteit. Het verlies van dat symbool van identiteit kan verwoestend zijn, en dat is verrassend voor veel chemotherapiepatiënten.
Mogelijke “behandelingen” voor haarverlies door chemotherapie zijn echter in overvloed voorhanden.
Wat haarverlies betreft, heeft het meeste onderzoek zich geconcentreerd op “camouflage”-methoden, zoals het dragen van pruiken en sjaals, en de mogelijke psychosociale voordelen die aan het gebruik daarvan verbonden zijn. Helaas hebben wetenschappers niet veel tijd besteed aan het onderzoeken van de effectiviteit van mogelijke behandelmethoden, en nog minder tijd aan het ontwikkelen van innovatieve nieuwe technieken.
Van de twee methoden die het vaakst worden genoemd, “scalp cooling” en minoxidil, wordt “scalp cooling” ondersteund door het meest solide medische bewijs. Onderzoek naar minoxidil, het actieve ingrediënt in Rogaine, is daarentegen voornamelijk beperkt tot patiënten met vormen van alopecia die niet door chemotherapie worden veroorzaakt.
Werken chemo cold caps echt?
Chemo cold caps zijn hoedjes, gevuld met een verkoelende gel of droog ijs, die kunnen worden gedragen voor, tijdens en kort na de toediening van een chemokuur. Koude temperaturen vernauwen de bloedvaten onder de hoofdhuid van de patiënt, waardoor een deel van het chemo-middel de haarfollikels niet kan bereiken. Theoretisch, minder chemo agent doodt minder follikels, vermindert de hoeveelheid haaruitval. En het lijkt te werken.
In Europa wordt hoofdhuidkoeling al meer dan 40 jaar gebruikt door chemo-patiënten. Onderzoek uit Nederland, zoals deze studie uit 2013 gepubliceerd in het European Journal of Oncology Nursing, heeft aangetoond dat patiënten die koude kappen dragen tijdens chemotherapie nog steeds haarverlies ondervinden, maar dat dit minder ernstig is dan bij patiënten die geen hoofdhuidkoelingsproduct gebruiken. Deze patiënten zijn ook minder geneigd om pruiken te kopen, en van degenen die wel een soort “camouflage” kopen, is de kans kleiner dat ze die gebruiken.
Dergelijke resultaten zijn ook door andere teams waargenomen. In de laatste review van studies over hoofdhuidkoeling, waarin 32 verschillende papers over dit onderwerp werden bekeken, werd in niet mis te verstane bewoordingen gesteld dat “hoofdhuidkoeling beschikbaar zou moeten zijn in elk ziekenhuis en dat professionals in de gezondheidszorg de mogelijkheid van hoofdhuidkoeling zouden moeten aanbieden aan alle patiënten die daarvoor in aanmerking komen.”
Ondanks deze gloedvolle rapporten lijken cold caps effectiever te zijn voor mannelijke patiënten, jongere patiënten en patiënten met klassiek “Kaukasisch” haar. De voordelen van hoofdhuidkoeling lijken af te nemen bij hogere doses chemotherapie, en de techniek kan effectiever zijn voor patiënten die anthracycline chemotherapie ondergaan en degenen die alleen taxanen krijgen, zoals Taxotere.
Is hoofdhuidkoeling gevaarlijk?
Terwijl sommige vrouwen hoofdpijn ervaren tijdens het gebruik van cold caps, hebben studies uitgewezen dat deze specifieke bijwerking zelden zo ernstig is dat een patiënt ervoor zou kiezen om helemaal te stoppen met hoofdhuidkoeling. Verontrustender is het idee dat als een chemotherapeutisch middel de hoofdhuid niet bereikt, de tumorcellen zich daar kunnen uitzaaien.
Deze zorg, hoewel mogelijk, is in de praktijk grotendeels ongegrond gebleken. Borstkanker zaait zelden uit naar de hoofdhuid. Ten tweede hebben studies aangetoond dat patiënten met borstkanker hetzelfde risico lopen op hoofdhuidmetastase, ongeacht of ze een koude muts gebruiken of niet. In een artikel uit 2013, gepubliceerd in het tijdschrift The Breast, gebruikten Duitse onderzoekers autopsierapporten en observationele studies om te schatten hoe vaak borstkanker daadwerkelijk uitzaaide naar de hoofdhuid, en of dat aantal al dan niet veranderde voor patiënten die een koude muts droegen. Dat was niet het geval. Bij vrouwen die hoofdhuidkoeling gebruikten, bereikten kankercellen de hoofdhuid bij tussen de 0,04% en 1% van de patiënten. Bij vrouwen die geen koude kapjes gebruikten, was het bereik bijna precies hetzelfde, tussen 0,03% en 3%.
Kan Rogaine (Minoxidil) chemokuur haaruitval voorkomen?
Waarschijnlijk niet. In tegenstelling tot hoofdhuidkoeling, lijkt minoxidil haaruitval tijdens chemotherapiebehandelingen niet te voorkomen. Maar het kan wel de tijd verkorten die nodig is om het haar na chemotherapie terug te laten groeien.
Dermatologen stellen vaak voor om Rogaine te proberen om het haar na chemokuren, waaronder Taxotere, terug te laten groeien. Artsen adviseren meestal een maximale sterkte van minoxidil, het actieve ingrediënt in Rogaine, dat op de markt wordt gebracht voor mannen. Maar Rogaine heeft een groot nadeel. Je moet het twee keer per dag gebruiken, elke dag, voor de rest van je leven. Stop je met het middel, dan valt je haar uit.
Niemand begrijpt precies hoe minoxidil werkt. De gangbare theorie is dat deze topische drug de bloedvaten in de hoofdhuid opent, waardoor meer bloed, zuurstof en voedingsstoffen de haarzakjes kunnen bereiken.
Medische studies over Rogaine & Chemo haaruitval
Er is helaas maar weinig onderzoek gedaan naar de vraag of Rogaine kankerpatiënten kan helpen hun haar weer te laten groeien. De resultaten van de studies die zijn uitgevoerd, zijn tegenstrijdig:
- In een studie uit 1992 voor het European Journal of Gynaecological Oncology evalueerden wetenschappers in Providence, Rhode Island, de potentiële voordelen van tweemaal daags minoxidil bij tien vrouwelijke patiënten die werden behandeld voor gynaecologische kanker. Elke patiënte diende als haar eigen controlegroep, door Rogaine slechts op één deel van de hoofdhuid aan te brengen – maar helaas werden vier van de tien patiënten geëlimineerd omdat ze tijdens het onderzoek niet tweemaal daags minoxidil gebruikten. Van de zes patiënten die hun minoxidilbehandelingen afmaakten, hadden er vijf “volledig of ernstig” haarverlies over de hele hoofdhuid. Slechts één patiënte behield haar haar gedurende de chemotherapie. Kortom, Rogaine “leverde geen bijdrage aan de preventie van door chemotherapie veroorzaakte alopecia.”
- In 1994 voorzag een groep in Argentinië 24 vrouwelijke kankerpatiënten, die allemaal werden behandeld met chemotherapie op basis van doxorubicine, van een uitwendige oplossing van 2% minoxidil. Een vergelijkbare groep van 24 patiënten kreeg een placebo-oplossing. In beide groepen kreeg tussen 88% en 92% van de patiënten te maken met ernstige alopecia – ongeacht de behandeling met Rogaine. Een samenvatting van de studie is hier beschikbaar.
- In deze studie uit 1996 ontdekten onderzoekers van de University of Texas dat vrouwen die minoxidil gebruikten na adjuvante chemo voor borstkanker, korter kaal bleven dan vrouwen die een placebo hadden gekregen.
Hoewel weinig van de studies naar Rogaine positieve voordelen voor chemotherapie-patiënten hebben aangetoond, heeft geen enkele studie aangetoond dat minoxidil bijzonder toxisch is wanneer het aan mensen met kanker wordt gegeven. De bijwerkingen van Rogaine zijn goed gedocumenteerd; u kunt een volledige lijst vinden op Drugs.com.
Kan Rogaine permanente haaruitval veroorzaken?
Dat is een lastige vraag. Veel mensen ervaren een toename in het dunner worden van hun haar als ze Rogaine voor het eerst gaan gebruiken. Dat lijkt paradoxaal, maar in de meeste gevallen is dit eerste “uitvallen” van haren juist een teken dat de behandeling werkt. Het probleem doet zich voor bij de minderheid van patiënten bij wie Rogaine in eerste instantie niet werkt, een categorie waarin we de meeste chemotherapiepatiënten kunnen onderbrengen. Minoxidil dwingt deze mensen om hun bestaande haren “af te vallen”, maar helpt hen niet om nieuw haar terug te laten groeien.
Dat is niet helemaal hetzelfde als zeggen dat Rogaine permanent haarverlies veroorzaakt, maar het kan voor sommige patiënten wel een probleem zijn. Natuurlijk is er bij patiënten die chemotherapie ondergaan geen bewijs dat minoxidil überhaupt werkt.
Rogaine en Taxotere
Taxotere veroorzaakt haaruitval bij ongeveer 3 op de 4 patiënten, en bij sommige vrouwen groeit het haar nooit meer terug nadat ze het medicijn hebben gekregen. Bij sommige vrouwen groeit alleen het haar op de hoofdhuid terug, maar nooit de wenkbrauwen of wimpers. Zou Rogaine een voordeel kunnen zijn voor patiënten die Taxotere gebruiken?
Op dit moment hebben we niet voldoende wetenschappelijk bewijs om een duidelijk antwoord te geven over dat onderwerp. Voor zover wij weten, heeft slechts één groep onderzoekers gekeken naar de specifieke voordelen van het gebruik van Rogaine voor Taxotere-patiënten die hun haar hebben verloren.
In een studie uit 2012, gepubliceerd in de Annals of Oncology, bekeken Franse onderzoekers 20 gevallen van permanent haarverlies bij borstkankerpatiënten, die allemaal een cocktail van fluorouracil, epirubicine en cyclofosfamide hadden gekregen, gevolgd door Taxotere. Veertien van de patiënten probeerden Rogaine, in formuleringen van 2% of 5% minoxidil, maar de behandeling was “altijd zonder succes” na meer dan drie maanden.
Anecdotisch bewijs is niet veelbelovend
We hebben geïsoleerde meldingen gezien van vrouwen die Taxotere kregen en na gebruik van Rogaine een significante haarhergroei ervoeren. Maar we hebben ook meldingen gezien van vrouwen die Rogaine totaal ineffectief vonden. Dr. Scot Sedlacek, een oncoloog in Colorado die de bijwerkingen van Taxotere uitgebreid heeft bestudeerd, is niet bijzonder hoopvol gestemd.
In een interview met A Head Of Our Time, een steungroep voor vrouwen die blijvend haarverlies hebben geleden na het gebruik van Taxotere, werd Sedlacek gevraagd wat huidige Taxotere-patiënten zouden kunnen doen om hun kansen op hergroei van het haar te vergroten. “Eigenlijk niets,” antwoordde hij, “je kunt Rogaine proberen,” maar hij wees er vervolgens op dat patiënten het middel de rest van hun leven elke 12 uur moeten gebruiken. “
In de 20 jaar dat hij al Taxotere voorschreef aan borstkankerpatiënten, kon Sedlacek zich maar één patiënte herinneren die ermee had ingestemd om Rogaine te proberen. Hoewel het medicijn hielp om haar haargroei te vergroten, gold dat voordeel alleen voor bestaande haren. “Rogaine hielp helemaal niet tegen de dunne plekken,” zei de arts, “Rogaine liet geen nieuw haar groeien in de slapende / dode follikels – het hielp alleen de al groeiende haren verder te laten groeien.” Sedlacek zou Rogaine zelf niet proberen als hij een borstkankerpatiënt was met haaruitval in het vooruitzicht.
Kortom, de jury is er nog niet uit over de kwestie Rogaine en Taxotere. Rekening houdend met de magere resultaten bij andere chemokuren, zijn de voordelen die sommige vrouwen hebben gezien waarschijnlijk het resultaat van toeval.
Zijn er behandelingen voor permanente haaruitval?
Er is op dit moment geen methode bekend om het haar van een patiënt weer te laten groeien als de haarfollikels te ver zijn beschadigd en het lichaam ze zelf niet meer kan herstellen.
Maar door chemotherapie veroorzaakt haarverlies is bijna altijd tijdelijk – althans, dat is de lijn die patiënten al tientallen jaren te horen krijgen. Recente studies suggereren echter dat één medicijn in het bijzonder, Taxotere, wel degelijk permanent haarverlies kan veroorzaken. Deze permanente alopecia is geen bijwerking die beperkt blijft tot een kleine minderheid van patiënten, maar blijkt tot 15% van de borstkankerpatiënten te treffen die met Taxotere worden behandeld.