Kaaba, ook gespeld als Kaʿbah, klein heiligdom gelegen nabij het centrum van de Grote Moskee in Mekka en door Moslims overal beschouwd als de meest heilige plaats op aarde. Moslims oriënteren zich op dit heiligdom tijdens de vijf dagelijkse gebeden, begraven hun doden met hun gezicht naar de meridiaan ervan, en koesteren de ambitie het te bezoeken op pelgrimstocht, of hadj, overeenkomstig het bevel in de Koran.
Het kubusvormige bouwwerk is ongeveer 15 meter hoog en de basis is ongeveer 10 bij 14 meter. Het is gemaakt van grijze steen en marmer en de hoeken ervan komen ongeveer overeen met de windstreken. Binnenin bevinden zich alleen de drie pijlers die het dak ondersteunen en een aantal opgehangen zilveren en gouden lampen. Gedurende het grootste deel van het jaar is de Kaaba bedekt met een enorm doek van zwart brokaat, de kiswah.
© ayazad/Fotolia
In de oostelijke hoek van de Kaaba bevindt zich de Zwarte Steen van Mekka, waarvan de nu afgebroken stukken omgeven zijn door een ring van steen en bijeengehouden worden door een zware zilveren band. Volgens de overlevering werd deze steen aan Adam gegeven toen hij uit het paradijs werd verdreven, om vergeving van zijn zonden te verkrijgen. Volgens de legende was de steen oorspronkelijk wit, maar is hij zwart geworden door het absorberen van de zonden van de ontelbare duizenden pelgrims die hem hebben gekust en aangeraakt.
Elke moslim die de pelgrimstocht maakt, is verplicht zeven keer rond de Kaaba te lopen, waarbij hij of zij de Zwarte Steen kust en aanraakt. Wanneer de maand van de bedevaarten (Dhū al-Ḥijjah) voorbij is, vindt een ceremoniële wassing van de Kaaba plaats; zowel religieuze functionarissen als pelgrims nemen hieraan deel.
De vroege geschiedenis van de Kaaba is niet goed bekend, maar het is zeker dat het in de periode vóór de opkomst van de islam een polytheïstisch heiligdom was en een bedevaartsoord voor mensen op het hele Arabische schiereiland. De Qurʾān zegt over Abraham en Ismaël dat zij “de fundamenten hebben opgericht” van de Kaaba. De precieze betekenis is dubbelzinnig, maar veel moslims hebben de zin zo geïnterpreteerd dat zij een heiligdom herbouwden dat voor het eerst door Adam was opgericht en waarvan alleen de fundamenten nog bestonden. De Kaaba is sindsdien verschillende keren verwoest, beschadigd en vervolgens herbouwd. In 930 werd de Zwarte Steen zelf weggevoerd door een extreme sjiitische sekte, bekend als de Qarmaten, en bijna 20 jaar voor losgeld vastgehouden. Tijdens Mohammeds vroege ambtstermijn was de Kaaba de qiblah, of gebedsrichting, voor de moslimgemeenschap. Na de moslimmigratie, of Hijrah, naar Medina, veranderde de qiblah kort naar Jeruzalem alvorens terug te keren naar de Kaaba. Toen Mohammeds strijdkrachten Mekka in 630 veroverden, beval hij de heidense afgoden in het heiligdom te vernietigen en het te zuiveren van alle tekenen van polytheïsme. Sindsdien is de Kaaba het brandpunt van de islamitische vroomheid.