Huis van Oranje, prinselijke dynastie die haar naam ontleende aan het middeleeuwse vorstendom Oranje, in de oude Provence in Zuid-Frankrijk. De dynastie was belangrijk in de geschiedenis van de Nederlanden en is de koninklijke familie van die natie.
De graven van Oranje werden onafhankelijk na het uiteenvallen van het feodale koninkrijk van Arles. Vanaf de 12e eeuw waren zij vazallen van de Heilige Roomse keizers, en zij begonnen zichzelf al vroeg als vorsten te bestempelen. Toen Philibert de Chalon, prins van Oranje, in 1530 overleed, werd hij opgevolgd door de zoon van zijn zuster Claudia, René van Nassau, die in 1538 zijn vader, Hendrik III van Nassau-Dillenburg-Breda, opvolgde, niet alleen in zijn Duitse patrimonium, maar ook in verspreide bezittingen in de Nederlanden. René stierf in 1544 en liet zijn titels na aan zijn jonge neef, Willem I van Nassau-Oranje.
De prins van Oranje, bekend als Willem I de Zwijger, leidde de opstand van de Nederlanden tegen Spanje van 1568 tot zijn dood in 1584 en bekleedde het ambt van stadhouder in vier van de opstandige provincies. Dit was het begin van een traditie in de Nederlandse Republiek waarbij het stadhouderschap lange tijd werd gemonopoliseerd door de prinsen van Oranje en graven van Nassau, gesteund door een blijvende Oranje “partij” bestaande uit edelen, orthodox calvinistische leiders, ambachtslieden en boeren tegen de rivaliteit van het patriciaat van Holland. De begaafde 16de- en 17de-eeuwse stadhouders werden in de 18de eeuw opgevolgd door minder effectieve Oranje-leiders. De laatste stadhouder vluchtte in 1795 naar Engeland toen de republiek ineenstortte.
Zijn zoon, de volgende titulair prins van Oranje, werd in 1814 soeverein vorst der Nederlanden en in 1815 koning, als Willem I. Hij en zijn opvolgers, Willem II en Willem III, waren ook groothertogen van Luxemburg; en de titel prins van Oranje werd gedragen door troonopvolgers in Nederland. Met koning Willem III stierf de mannelijke lijn in 1890 uit; maar de Nederlandse koningin Wilhelmina verordonneerde in 1908 dat haar nakomelingen prinsen en prinsessen van Oranje-Nassau zouden worden genoemd. Zie ook Nassau.