Hera

Hera (Romeinse naam: Juno), echtgenote van Zeus en koningin van de oude Griekse goden, vertegenwoordigde de ideale vrouw en was godin van het huwelijk en het gezin. Zij was echter het meest bekend om haar jaloerse en wraakzuchtige aard, voornamelijk gericht tegen de minnaars van haar echtgenoot en hun onwettige nakomelingen. Hera zelf was opmerkelijk als een van de weinige godheden die trouw bleef aan haar partner en zij werd daarom het symbool van monogamie en trouw.

In de Griekse mythologie was Hera de dochter van Cronus en Rhea, en moeder van Ares (god van de oorlog), Hebe (godin van de jeugd), en Eileithyia (godin van de bevalling), allen met Zeus. Hera baarde ook in haar eentje Hephaistos (god van de metallurgie) als vergelding voor Zeus’ eveneens in haar eentje geboorte van Athena. Hera wierp Hephaistos echter van de berg Olympus omdat hij zo lelijk was, en toen hij ter aarde stortte, werd de god kreupel. In andere verhalen zou Hephaistos juist vanwege zijn kreupelheid door Zeus uit de hemel zijn gegooid. Hoe dan ook, Hephaistos koesterde wrok tegen zijn moeder en sloot haar zelfs op in een speciale troon. Hera werd alleen uit het apparaat bevrijd door haar zoon de hand van Aphrodite ten huwelijk te beloven.

Hera streed voortdurend met de ontrouw van haar man en zij nam vaak snel wraak. Leto werd zo gestraft doordat Hera beloofde elk land te vervloeken dat de zwangere godin een toevluchtsoord bood. Pas na maandenlange omzwervingen kon Leto een plek vinden (Delos) om te bevallen van haar zoon, de god Apollo. Zelfs toen liet Hera haar dochter Eileithyia de bevalling tot negen maanden verlengen.

In verschillende versies was er een zeer populaire mythe waarbij Hera, Zeus, en Io betrokken waren. In sommige versies veranderde de koningin van de goden Io, die een van haar eigen priesteressen was en een voormalige prinses van Argos, in een koe om Zeus’ avances af te schrikken, maar in andere versies was het Zeus die het meisje in een witte koe veranderde, hetzij om stiekem met haar af te spreken, hetzij om Hera ervan te overtuigen dat hij niet echt geïnteresseerd was in Io. Hera ontdekte echter dat ze elkaar het hof maakten, nam de koe in bewaring en liet de honderdogige Argos over haar waken. Zeus gebruikte Hermes om Argos in slaap te wiegen en hem te doden. Ter nagedachtenis plaatste Hera zijn honderd ogen op de vleugels van een vogel – de pauw. Tenslotte, niet te versmaden, stuurde Hera een horzel om de ongelukkige Io voortdurend te treiteren.

Andere slachtoffers van Hera’s jaloezie waren Semele, die door Hera werd misleid om Zeus te vragen zich in al zijn goddelijke pracht te openbaren en de aanblik vernietigde haar onmiddellijk. Callisto was een andere geliefde van Zeus die de woede van Hera overviel toen zij in een beer veranderde en door Artemis werd opgejaagd. Uit medelijden maakte Zeus later van haar een sterrenbeeld, de Beer.

Hera ging tot het uiterste om zich te wreken voor Zeus’ ontrouw met Alkmene en richtte haar woede vooral op hun zoon Hercules. Hera vertraagde zijn geboorte zodat zijn neef Eurystheus de troon van Tiryns kon opeisen, stuurde twee slangen om het kind te doden terwijl het sliep, maakte de held gek en doodde zijn eigen vrouw en kinderen, en liet Eurystheus de held twaalf taken opdragen, die zo gevaarlijk waren dat ze hoopte dat ze fataal zouden zijn. Ook zette zij de Hydra van Lerna op tegen de bewoners van Hercules’ woonplaats en zette zij de Amazones op tegen de held toen deze op zoek ging naar de gordel van Hippolyta. Hera was ook verantwoordelijk voor enkele van de woeste monsters die Hercules moest bevechten – de leeuw die Nemea terroriseerde en de Ladon draak die de heilige appelbomen van de godin beschermde, een huwelijksgeschenk van Gaia. Een andere pan-Helleense held die Hera’s gunst genoot, was Jason, bekend van het Gulden Vlies. De held had de godin onbewust geholpen toen zij vermomd als oude vrouw een gevaarlijke rivier wilde oversteken, en zij beloofde haar altijd bij te staan in geval van nood.

Teken in voor onze wekelijkse email nieuwsbrief!

Eindelijk, nog twee slachtoffers van de koningin der goden waren Ixion, die in Hades aan een ronddraaiend rad werd vastgebonden als straf voor zijn poging Hera te verleiden, en Tityos, die voor dezelfde misstap werd gestraft door hem aan een rots vast te ketenen en dagelijks zijn lever te laten opeten door een gier.

Hera was een belangrijke hoofdrolspeelster in het verhaal van de Trojaanse oorlog zoals verteld in Homerus’ Ilias. De godin steunt de Achaeërs en spant vaak samen met andere godheden om Troje ten val te brengen. Zo heeft zij de Trojaanse prins Paris nooit vergeven dat hij Aphrodite boven haar verkoos als de mooiste godin. In de Ilias noemt Hera drie steden die haar bijzonder dierbaar zijn – Argos, Sparta, en Mycene (of Mykene). Er wordt ons ook verteld dat zij als kind werd opgevoed door Oceanus en Tethys terwijl Zeus vocht met Kronos. Homerus beschrijft Hera meestal als ‘wit-armig’, ‘os-ogig’, en ‘Hera van Argos’. Hesiod, in zijn Theogonie, beschrijft Hera eveneens als:

Hera was de beschermheilige van Argos, dat vanaf het midden van de 8e eeuw v. Chr. een heiligdom voor de godin bezat. Er was ook een tempel aan haar gewijd in Olympia (650-600 v. Chr.), en Tiryns was een belangrijk cultuscentrum voor de godin in de 7e eeuw v. Chr. Het eiland Samos, volgens sommige bronnen de geboorteplaats van de godin, was reeds in de Myceense periode in het midden van het tweede millennium v. Chr. een centrum voor de cultusverering van de godin, en vanaf de 8e eeuw v. Chr. ontstond een belangrijk centrum dat tot in de Romeinse periode bloeide. Hera werd zeer gewaardeerd in Elis, waar de godin in de 5e en 4e eeuw v. Chr. op munten stond afgebeeld. In heel Griekenland werden sportwedstrijden voor vrouwen, de Heraia, gehouden ter ere van Hera, evenals jaarlijkse huwelijksfeesten (hierogamie) waarbij paren het huwelijk van Zeus en Hera naspelen.

Als een van de belangrijkste godheden was Hera natuurlijk een prominente figuur in de oude Griekse kunst, vooral op Attisch aardewerk met rode en zwarte figuurtjes. Zonder specifieke attributen is zij echter vaak moeilijk te onderscheiden van andere godinnen. Ze zit meestal op een troon en draagt soms een kroon (polos), houdt een koninklijke scepter vast en draagt een bruidssluier. Soms wordt ze ook afgebeeld met een granaatappel in haar hand, een traditioneel symbool van vruchtbaarheid. Andere associaties zijn de pauw – symbool van trots – en de koekoek, de vorm die Zeus voor het eerst aannam toen hij Hera het hof maakte – beide zouden door de godin als huisdier op de berg Olympus zijn gehouden – en tenslotte de leliebloem.

In de Romeinse cultuur leefde de godin voort als Juno, hoewel ze vooral de goede familie en trouwe huwelijkskenmerken van Hera vertegenwoordigde in plaats van de jaloerse wreekster van ontrouw. Juno was één van de belangrijkste Romeinse goden, samen met Jupiter en Minerva; zij was zelfs de beschermgod van Rome zelf. De jaarlijkse Matronalia was een festival dat ter ere van haar werd gehouden in juni, de maand die haar naam droeg en de periode die in de Romeinse cultuur als de meest gunstige tijd om te trouwen werd beschouwd.