Als je met een hond samenwoont, weet je gewoon wanneer hij blij is of zich ellendig voelt, nietwaar? Natuurlijk weet je dat. Zelfs de wetenschap geeft nu toe dat honden emoties hebben – ook al kunnen wetenschappers niet rechtstreeks meten wat ze ervaren.
Mensen hebben al eeuwen een hechte band met gedomesticeerde honden. In zijn Dictionnaire philosophique uit 1764 merkte Voltaire op: “Het lijkt erop dat de natuur de hond aan de mens heeft gegeven voor zijn verdediging en voor zijn plezier. Van alle dieren is hij het trouwst: het is de beste vriend die de mens kan hebben.”
Onderzoek heeft keer op keer de positieve invloed aangetoond die het bezit van een huisdier op ons leven kan hebben. Uit een onderzoek onder 975 volwassenen die een hond bezitten, bleek zelfs dat de meeste mensen in tijden van emotionele nood eerder een beroep deden op hun hond dan op hun moeder, vader, broer of zus, beste vriend of kind.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat honden nu het meest gebruikte dier in therapie zijn. Onze trouwe viervoeters worden steeds vaker ingezet als deelnemers aan diverse programma’s op het gebied van geestelijke gezondheid – ze bieden gezelschap, vrolijke associaties en onvoorwaardelijke liefde.
In het Verenigd Koninkrijk heeft Pets As Therapy (PAT) meer dan 5.000 actieve PAT-honden, die zo’n 130.000 mensen per week ontmoeten. In de VS heeft de Amerikaanse Kennel Club een therapiehondenprogramma dat zes nationale therapiehondenorganisaties erkent en officiële titels toekent aan honden die hebben gewerkt om het leven te verbeteren van de mensen die ze hebben bezocht.
Honden die genezen
Sigmund Freud wordt algemeen erkend als de toevallige pionier van de hond-ondersteunde therapie. Tijdens zijn psychotherapie sessies in de jaren 1930, verbleef een chow chow genaamd Jofi naast hem in het kantoor. Freud merkte dat patiënten meer ontspannen en open werden wanneer Jofi aanwezig was, en het hielp hem om een band op te bouwen.
Maar het officiële begin van de dier-ondersteunde therapie wordt over het algemeen in verband gebracht met de Tweede Wereldoorlog, toen een Yorkshire terriër genaamd Smoky korporaal William Lynne vergezelde bij bezoeken aan diensthospitalen in Nieuw-Guinea. Haar aanwezigheid hielp de gewonde soldaten op te beuren.
Ondanks dit alles werd pas in de jaren zestig de eerste gedocumenteerde casestudy gemaakt van een hond die als “co-therapeut” werkte. De Amerikaanse psychotherapeut Boris M. Levinson beweerde dat de aanwezigheid van zijn hond Jingles een “nieuwe dimensie toevoegde aan kinderpsychotherapie”. Ondanks tegenstand van collega’s verdedigde Levinson het gebruik van honden als therapeutisch hulpmiddel met hand en tand.
Hoe honden zich voelen
Maar terwijl er geen twijfel over bestaat dat honden heel goed zijn in het begrijpen van ons, is het omgekeerde helaas niet altijd zo waar. Een klassiek voorbeeld hiervan is wanneer iemand een klein “ongelukje” heeft gehad in huis en hondeneigenaren denken dat hun huisdier schuldig kijkt. Maar voor de hond in kwestie is die blik louter onderdanigheid en een manier van de hond om te zeggen “doe me geen pijn” in plaats van een schuldbekentenis.
Het is heel moeilijk voor mensen om zichzelf ervan te overtuigen dat het brein van de hond niet in staat is de begrippen goed en kwaad te begrijpen – maar zonder dat vermogen is het niet mogelijk schuld te ervaren. De hond die schuldig kijkt is gewoon bang voor uw reactie op de situatie – meestal gebaseerd op ervaringen uit het verleden.
Enkele van de grootste problemen tussen honden en hun baasjes worden veroorzaakt doordat mensen de lichaamstaal van hun huisdier niet goed kunnen lezen. Combineer dit met de menselijke opvatting dat honden abstracte concepten begrijpen en kunnen redeneren over complexe zaken, en de weg is vrij voor problemen.
Hondhormonen
Een andere manier om te zien hoe dieren zich voelen is te kijken naar hun hormonale omgeving. Studies hebben aangetoond dat wanneer honden door hun baasjes worden geaaid, ze verhoogde niveaus van oxytocine hebben. Naast andere functies zou dit hormoon helpen ontspannen. Het helpt een band te scheppen tussen moeder en kind – en tussen huisdier en baasje.
Dus hoewel we niet met zekerheid kunnen zeggen hoe een hond zich voelt tijdens plezierige activiteiten, lijkt het redelijk dat oxytocine bij honden vergelijkbare sensaties teweegbrengt als bij mensen – wat suggereert dat ze genegenheid voelen voor en gehecht zijn aan hun baasje.
Ook vertonen honden die in onplezierige omstandigheden verkeren, verhoogde niveaus van het stresshormoon cortisol. Een van de situaties waarin deze stressreactie optreedt, is wanneer een hond voor langere tijd alleen wordt gelaten. Honden zijn roedeldieren en hebben echt behoefte aan gezelschap. Een eenzame hond is zelden een gelukkige hond – en dit is iets waar alle hondeneigenaren rekening mee moeten houden bij het plannen van hun leven.
Wat dit allemaal laat zien is dat voor honden en mensen om samen te leven en samen te werken – en voor beide partijen om er gelukkig van te worden – een goed begrip van elkaars emotionele toestand van vitaal belang is. Zelfs als honden en mensen elkaar niet volledig begrijpen, lijkt het duidelijk dat elke soort essentieel is voor het welzijn van de ander en dat we elkaar kunnen helpen om gelukkiger en gezonder te zijn.