Wat zijn haakwormen?
Haakwormen (Ancylostoma caninum, Ancylostoma braziliense, Uncinaria stenocephala) zijn darmparasieten van de kat en de hond die hun naam te danken hebben aan de haakachtige monddelen waarmee ze zich aan het slijmvlies van de darmwand verankeren. Ze zijn slechts 2 à 3 mm lang en zo klein dat ze met het blote oog moeilijk te zien zijn. Ondanks hun kleine formaat nemen ze grote hoeveelheden bloed op uit de minuscule bloedvaatjes in de darmwand. Een groot aantal haakwormen kan ontstekingen in de darm van de hond veroorzaken, evenals een levensbedreigende daling van het aantal rode bloedcellen (bloedarmoede genoemd). Bloedarmoede komt het meest voor bij puppy’s, maar kan ook bij volwassen honden voorkomen.
Krijgen sommige honden meer kans op haakwormen?
Haakwormen komen vaker voor in warme, vochtige omgevingen. Omstandigheden van overbevolking en slechte sanitaire voorzieningen dragen bij aan infectie.
Hoe krijgen honden haakwormen?
Honden kunnen besmet raken met haakwormen via één of alle van de vier routes:
- oraal
- via de huid
- via de placenta van de moeder voor de geboorte (in utero)
- via de moedermelk
Vrouwelijke haakwormen geven honderden microscopisch kleine eitjes door in de ontlasting van besmette honden, waar ze de omgeving besmetten. Uit de eitjes komen larven, die in de grond weken of maanden infectieus kunnen blijven. Een hond kan besmet raken wanneer hij per ongeluk haakwormlarven inslikt, vaak door het poetsen van zijn poten, of door het snuffelen aan uitwerpselen of besmette grond.
De meeste larven die worden ingeslikt, gaan naar het darmkanaal om daar hun levenscyclus te voltooien. Enkele larven kunnen in de luchtpijp terechtkomen en worden dan opgehoest en ingeslikt. De larven kunnen zich ook in de huid ingraven als de hond op besmette grond loopt of ligt. Eenmaal in het lichaam van de gastheer, migreren de larven naar de longen en de luchtpijp. De hond hoest de larven op en slikt ze in, waarna ze naar het darmkanaal migreren, waar ze uitrijpen en hun levenscyclus voltooien. Een deel van de levenscyclus van de haakworm bestaat uit migratie door spierweefsels, waar ze slapend kunnen worden (levend, maar tijdelijk inactief).
“Prenatale en transmammaire infecties zijn een belangrijke infectieroute voor puppy’s.”
Als een drachtige hond in het verleden haakwormen heeft gehad, kan de zwangerschap slapende larven reactiveren, die vervolgens in de bloedbaan van de teef terechtkomen en de pups in de baarmoeder infecteren (prenatale infectie). Pups kunnen na de geboorte ook besmet raken via de moedermelk (transmamma) tijdens het zogen. Prenatale en transmammaire infecties zijn een belangrijke besmettingsroute voor puppy’s.
Wat zijn de klinische verschijnselen van een haakworminfectie?
De belangrijkste klinische verschijnselen hebben te maken met darmklachten en bloedarmoede. De parasieten verankeren zich aan het darmslijmvlies zodat ze zich kunnen voeden met weefselvocht en bloed, waarbij ze een anti-stollingsstof injecteren die voorkomt dat het bloed stolt. Hierdoor kan het bloed blijven bloeden nadat de haakworm zich heeft losgemaakt van de voedingsplaats. De hond kan dus bloed verliezen door het eten van de haakworm, maar ook blijven bloeden in de darm vanaf de aanhechtingsplaatsen, waardoor bloedarmoede ontstaat. Bleek tandvlees en zwakte zijn veel voorkomende tekenen van bloedarmoede. Bij sommige honden kan een infectie met de haakworm leiden tot gewichtsverlies, bloederige diarree, een doffe en droge vacht of een groeiachterstand. Het is niet ongewoon dat jonge pups sterven aan een ernstige haakworminfectie. Honden kunnen in ernstige gevallen ook hoesten.
“Het is niet ongewoon dat jonge pups sterven aan ernstige haakworminfecties.”
Huidirritatie en jeuk, vooral van de poten, veroorzaakt door larven die zich in en langs de huid ingraven, kunnen tekenen zijn van een zwaar geïnfecteerde omgeving.
Hoe worden haakwormen gediagnosticeerd?
Haakwormen worden gediagnosticeerd met een microscopisch onderzoek van een ontlastingmonster door middel van een techniek die fecale flotatie wordt genoemd. De ontlasting wordt gemengd met een oplossing die ervoor zorgt dat de eitjes van de parasiet naar de top van de oplossing drijven en zich hechten aan een glasplaatje dat op het oppervlak wordt gelegd. Omdat er dagelijks veel eitjes worden geproduceerd en de eitjes er uniek uitzien, zijn haakworminfecties gemakkelijk op te sporen.
“Haakwormen worden gediagnosticeerd met een microscopisch onderzoek van een ontlastingmonster.”
Het duurt 2-3 weken voordat haakwormlarven volgroeid zijn en eitjes beginnen te produceren. Daarom kan ontlastingsonderzoek bij zeer jonge pups minder betrouwbaar zijn dan bij volwassen honden.
Volwassen haakwormen zijn klein van formaat en hechten zich stevig vast aan de darmwand, waardoor ze zelden in de ontlasting worden aangetroffen.
Hoe wordt een haakworminfectie behandeld?
Er zijn verschillende effectieve medicijnen, anthelmintica genaamd, die de haakwormen kunnen elimineren. De meeste worden oraal toegediend en hebben weinig of geen bijwerkingen. Deze middelen doden echter alleen de volwassen haakwormen.
“Het is nodig om een geïnfecteerde hond na ongeveer twee tot vier weken opnieuw te behandelen om nieuw ontwikkelde volwassen wormen te doden…”
Daarom is het nodig om een geïnfecteerde hond na ongeveer twee tot vier weken opnieuw te behandelen om nieuw ontwikkelde volwassen wormen te doden die larven waren op het moment van de eerste behandeling.
In zeldzame gevallen kan een bloedtransfusie nodig zijn bij honden met ernstige bloedarmoede.
Omdat de omgeving van de hond besmet kan zijn met haakwormeieren en larven, is het van groot belang dat u de uitwerpselen direct uit uw tuin verwijdert. Haakwormlarven kunnen weken overleven in koele, vochtige grond, maar zullen niet lang overleven bij extreem koude of warme, droge temperaturen. Gebruik handschoenen om de uitwerpselen in plastic zakjes te doen en gooi ze in de vuilnisbak. Er zijn op dit moment geen goedgekeurde producten verkrijgbaar om de haakwormlarven uit uw tuin te verwijderen. De beste preventie is om de uitwerpselen dagelijks te verwijderen en uw huisdieren een maandelijks hartwormpreventief te geven dat ook bescherming biedt tegen een haakworminfectie.
Zijn haakwormen bij honden besmettelijk voor mensen?
Volwassen haakwormen infecteren mensen niet; de larven kunnen zich echter wel ingraven in de menselijke huid (meestal via blote voeten). Dit veroorzaakt jeuk, ook wel ‘grondjeuk’ genoemd, maar de wormen groeien niet uit tot volwassen dieren en sterven binnen enkele weken. Gevaarlijker is de toestand waarbij de haakwormlarven door het hele lichaam migreren en de ogen en inwendige organen beschadigen. Dit wordt cutane larvale migrans genoemd.
Direct contact van de menselijke huid met vochtige, met haakworm besmette grond is een vereiste. Gelukkig is dit uiterst zeldzaam als normale hygiënepraktijken in acht worden genomen.
In zeldzame gevallen dringt de haakworm van de hond door tot in dieper gelegen weefsels en rijpt gedeeltelijk in de menselijke darm. In het recente verleden zijn er enkele meldingen geweest van haakworm enterocolitis (dunne en dikke darm ontsteking).
Wat kan men doen om een haakworminfectie bij de hond te bestrijden en besmetting bij de mens te voorkomen?
Alle pups moeten op de leeftijd van twee tot drie weken behandeld worden met een door een dierenarts goedgekeurd ontwormingsmiddel. Bovendien moeten ze onmiddellijk worden ontwormd als de parasieten worden ontdekt. Periodieke ontworming kan aangewezen zijn voor huisdieren met een hoog risico op infectie.
Hondenuitwerpselen moeten onmiddellijk worden opgeruimd, vooral op erven, speelplaatsen en openbare parken.
Strikte hygiëne is belangrijk, vooral voor kinderen. Laat kinderen niet spelen in een mogelijk besmette omgeving. Regelmatig handen wassen en baden zijn essentieel in het voorkomen van infecties bij mensen.
“Alle puppy’s moeten worden behandeld met een door een dierenarts goedgekeurd ontwormingsmiddel als ze twee tot drie weken oud zijn.”
Zogende vrouwelijke honden moeten worden ontwormd op hetzelfde moment dat hun puppy’s worden ontwormd. Zwangerschap en zogen kunnen een sluimerende haakworminfectie bij de vrouwelijke hond reactiveren, waardoor haar pups besmet raken.
De meeste hartwormpreventieproducten bevatten medicatie om haakworminfecties te behandelen. Sommige van deze producten doden de volwassen dieren, terwijl andere ook de larven doden en besmettingen voorkomen. Uw dierenarts kan u adviseren over het werkingsspectrum van het product dat aan uw hond wordt voorgeschreven.