25.03.2020
Slavernij is niet iets uit het verleden, maar een realiteit voor meer dan 40 miljoen mensen over de hele wereld. DW spreekt met een van ’s werelds oudste anti-slavernij organisaties over waarom slavernij vandaag de dag nog steeds bestaat.
Moderne slavernij overschrijdt grenzen en treft mensen in landen over de hele wereld.
Een organisatie die bijzonder goed in staat is uit te leggen waarom deze praktijk nog steeds bestaat is Anti-Slavery International, een organisatie die in 1839 is opgericht door abolitionist William Wilberforce. De organisatie strijdt al meer dan 180 jaar tegen slavernij.
De in Londen gevestigde organisatie helpt tegenwoordig mensen om uit de moderne slavernij te komen en helpt hen om daarna een leven in vrijheid op te bouwen. Ze werken ook aan een beter beleid tegen slavernij – via wetten en door samen te werken met bedrijven om ervoor te zorgen dat mensen niet worden uitgebuit in wereldwijde toeleveringsketens.
DW’s Anke Rasper sprak onlangs met Jakub Sobik van Anti-Slavery International over hun werk.
Ondanks het feit dat slavernij wereldwijd verboden is, blijven moderne vormen van deze sinistere praktijk bestaan. Meer dan 40 miljoen mensen zwoegen nog steeds in schuldslavernij in Azië, dwangarbeid in de Golfstaten, of als kindarbeider in de landbouw in Afrika of Latijns-Amerika.
Mensenhandel is big business, volgens het VN-Bureau voor Drugs en Criminaliteit. In sectoren als de bouw of de mijnbouw worden bijna uitsluitend mannen uitgebuit, terwijl de slachtoffers van gedwongen prostitutie en uitbuiting in particuliere huishoudens meestal vrouwen zijn. Maar wat ze allemaal gemeen hebben: ze worden onder dwang tewerkgesteld door middel van bedreiging, geweld of fraude. De meeste gevallen worden niet gemeld.
Uit armoede kunnen ouders hun kinderen als arbeidskracht verkopen. Dat is vaak het geval in het Voltameer in Ghana, waar kinderen gedwongen worden om voor vissers te werken. Ouders krijgen te horen dat hun kinderen in de leer gaan. Maar in werkelijkheid worden ze onder erbarmelijke omstandigheden als slaven gehouden. Volgens de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) zijn er wereldwijd ongeveer 10 miljoen kindslaven.
Eén op de vijf meisjes wordt voor haar 18e uitgehuwelijkt, volgens het VN-kinderfonds UNICEF. Niet al deze huwelijken zijn gedwongen regelingen. Maar elk jaar worden miljoenen minderjarige meisjes voor hun 15e gedwongen te trouwen. In veel gevallen worden zij van school gehaald en leven zij in feite als onbetaalde werkkrachten in het huis van hun echtgenoot. Velen maken melding van lichamelijk en seksueel misbruik tijdens het huwelijk.
Bij deze vorm van slavernij worden slachtoffers gedwongen te werken om een schuld af te lossen. Vaak blijven de schulden zich opstapelen, zelfs als het hele gezin 10 uur per dag werkt in de steenfabriek of in de steengroeven, velden of mijnen van de eigenaar. Vaak worden de schulden ook geërfd door de kinderen. De IAO schat dat er ongeveer 30 miljoen mensen als schuldslaaf werken, de meesten in India en Pakistan.
Illegale migranten zijn extra kwetsbaar voor uitbuiting, waar ter wereld ze zich ook bevinden. Ze kunnen vaak nergens hun rechten laten gelden, spreken meestal de lokale taal niet en weten niet waar ze terecht kunnen voor hulp. Het is niet duidelijk hoeveel illegale migranten alleen al in Europa in de landbouw werken. Maar velen leven in erbarmelijke omstandigheden en zwoegen voor een loon dat ver onder het minimumloon ligt.
De afstammelingen van Afrikaanse slaven in Mauritanië worden “Haratin” genoemd. Hoewel slavernij officieel verboden is in het noordwestelijke Afrikaanse land, worden mensen er nog steeds geërfd of verkocht als eigendom. Naar schatting 600.000 vrouwen, mannen en kinderen in Mauritanië worden momenteel uitgebuit als huishoudelijk personeel of in de landbouwsector. Dat is een vijfde van de bevolking.
DW: Wat is het verschil tussen de traditionele vormen van slavernij die we in de 19e eeuw zagen en nu de moderne vormen van slavernij?
Jakub Sobik: Ik denk dat het grootste verschil is dat slavernij, historisch gezien, inhoudt dat mensen letterlijk andere mensen bezitten. Hoewel deze vormen van slavernij nog steeds bestaan (bijvoorbeeld in West-Afrika), gaat moderne slavernij over het uitbuiten van mensen, over het vangen van hen voor arbeid of voor een soort dienst, zoals seksuele uitbuiting.
Wie is het meest kwetsbaar en kunt u een voorbeeld geven van hoe dit werkt?
Er zijn altijd mensen die kwetsbaarder zijn dan anderen: mensen die in armoede leven, mensen die worden gediscrimineerd en mensen die niet erg goed worden beschermd door de wet.
In India bijvoorbeeld heeft een groep Dalits – die in wezen een lagere kaste zijn – geen rechten. Zij worden gediscrimineerd. Zij hebben niet veel kansen op goede banen en zij worden niet door de wet beschermd omdat die kaste als een mindere kaste wordt gezien. Honderdduizenden Dalit-mensen worden uitgebuit in de baksteenindustrie – in baksteenfabrieken in heel India – en ook in andere industrieën. Het gebeurt vaak via schuldslavernij en andere vormen van uitbuiting.
Geschuldslavernij komt veel voor in Azië, ik las dat meer dan 30 miljoen mensen daar deel uitmaken van de schuldslavernij. Hoe is de situatie?
Ja, schuldslavernij is wijdverspreid in Zuidoost-Azië. In termen van schuldhorigheid kan een hele generatie mensen, hele families, generaties lang in de schulden zitten bij iemand. Onvermijdelijk verliezen ze de controle over die schuld. De werkgever houdt de controle over de schuld, voegt er voortdurend rente aan toe en zij zitten gevangen in een cyclus van uitbuiting waar ze niet uit kunnen komen.
Ook al is schuldslavernij en schuldarbeid in India verboden, de wet wordt niet uitgevoerd. We zien de hele tijd dat wanneer mensen (vooral die uit kasten die worden gediscrimineerd, zoals Dalits) naar de politie gaan, er simpelweg niet naar hen wordt geluisterd.
Het aangaan van schulden is waarschijnlijk de meest gebruikelijke manier om mensen in dit soort uitbuitingssituaties te verstrikken. We zien dat bij mensenhandel, wanneer iemand een baan wil en naar het buitenland gaat om een baan te vinden, hij de reis- en wervingskosten moet betalen. Vaak moeten zij dit geld lenen van de mensenhandelaars. Op die manier hebben de mensenhandelaars controle gekregen over deze kwetsbare mensen en kunnen zij hen op de plaats van bestemming uitbuiten.
Cijfers van de Internationale Arbeidsorganisatie zeggen dat ongeveer 30 miljoen mensen in Azië en 9 miljoen in Afrikaanse landen in moderne vormen van slavernij verstrikt zijn geraakt. Hoe zit het met Europa en Noord-Amerika?
We moeten heel duidelijk stellen dat geen enkel land vrij is van moderne slavernij. Hier in het Verenigd Koninkrijk zijn er naar schatting maar liefst 138.000 mensen die in moderne slavernij gevangen zitten. Elk land in Europa, inclusief Duitsland, heeft dat probleem en in vele verschillende vormen. De meest voorkomende is waarschijnlijk dwangarbeid. Mensen worden verhandeld om te worden uitgebuit in de landbouw, de bouw, de horeca. Er is mensenhandel voor seksuele uitbuiting en in toenemende mate mensenhandel voor criminele activiteiten, zoals het smokkelen van drugs of gedwongen diefstal.
Dat klinkt alsof veel van de mensen die dit doen criminelen zijn. Is wetshandhaving de weg voorwaarts?
Voor sommigen zal de mensenhandel worden uitgevoerd door georganiseerde criminele bendes. Maar het kan ook gaan om een boerderijeigenaar die gewoon mensen uitbuit en een soort kwetsbaarheid ziet in migranten die illegaal in een land zijn en de taal niet spreken, zodat ze niet weten tot wie ze zich moeten wenden voor hulp. Ik denk dat het er gewoon om gaat dat bepaalde mensen die kwetsbaarheid in mensen vinden om ze uit te buiten. Daarom is het zo moeilijk te herkennen, want veel mensen in moderne slavernij zien eruit alsof ze een normale baan hebben, maar er schuilt iets verontrustenders achter de oppervlakte.
Heeft u een inspirerend verhaal dat u persoonlijk heeft geraakt?
Ik denk dat het meest verbazingwekkende verhaal van verandering dat ik heb gezien in Niger was, waar traditionele vormen van slavernij nog steeds bestaan. Een daarvan is een praktijk die “vijfde vrouw” wordt genoemd, wat betekent dat rijke mannen, naast de vier vrouwen die de islam toestaat, een extra vrouw nemen – vijfde vrouwen – die in wezen als slaven worden behandeld en die hun meesters alleen maar dienen, zowel huishoudelijk als seksueel.
We hadden een vrouw, Hadijatou Mani, die uit zo’n situatie was weggelopen en haar leven in vrijheid had opgebouwd en met een andere man trouwde die ze zelf had uitgekozen. Maar zij werd in de gevangenis gegooid nadat haar vroegere meester haar had aangeklaagd omdat zij de regels van wat hij het huwelijk noemde, had overtreden.
We zijn met die zaak naar een internationaal hof gegaan en we hebben die zaak gewonnen.
Zij won die zaak en 10 jaar later werd haar huwelijk niet alleen ontbonden, maar werd de hele praktijk onwettig verklaard, zodat haar persoonlijke strijd uitmondde in het strafbaar stellen van een praktijk die al honderden jaren in het land bestaat. En honderden vrouwen en meisjes zullen vanaf nu worden beschermd tegen deze vorm van slavernij.
Dit interview werd afgenomen door Anke Rasper en is bewerkt om de lengte en duidelijkheid te bevorderen.