In 2002, Jeannie Herbert Nungarrayi, voorheen een Warlpiri lerares aan de Lajamanu School in de Tanami woestijn van het Noordelijk Territorium, waar ik vele jaren heb gewerkt, eerst als linguïst en daarna als schoolhoofd, het centrale Warlpiri concept van de Jukurrpa in de volgende bewoordingen uit:
Om inzicht in ons te krijgen – – is het noodzakelijk iets te begrijpen van ons belangrijkste religieuze geloof, de Jukurrpa. De Jukurrpa is een allesomvattend concept dat regels geeft voor het leven, een morele code, alsmede regels voor de omgang met de natuurlijke omgeving.
De filosofie erachter is holistisch – de Jukurrpa voorziet in een totale, geïntegreerde manier van leven. Het is belangrijk om te begrijpen dat voor de Warlpiri en andere Aboriginals die in afgelegen Aboriginal nederzettingen wonen, The Dreaming niet iets is dat naar het verleden is verwezen, maar een dagelijks beleefde realiteit is. Wij, het Warlpiri volk, geloven in de Jukurrpa tot op de dag van vandaag.
In deze beknopte verklaring raakt Nungarrayi aan de subtiliteit, complexiteit en alomvattende, niet-eindige aard van de Jukurrpa.
Het concept is meestal bekend in een zeer gebrekkige Engelse vertaling als “The Dreamtime” of “The Dreaming”. De Jukurrpa kan in kaart worden gebracht op micro-omgevingen in specifieke stukken land die de Aboriginals “land” noemen.
Als religie die gegrondvest is op het land zelf, omvat zij scheppingsverhalen en andere op het land gebaseerde verhalen, sociale processen waaronder verwantschapsregels, moraal en ethiek. Dit complexe concept informeert het economische, cognitieve, affectieve en spirituele leven van de mensen.
Everywhen
The Dreaming omhelst tijd in het verleden, het heden en de toekomst, een wezenlijk ander concept dan populistische karakteriseringen die het als “tijdloos” afschilderen of plaats hebben gevonden bij het zogenaamde “aanbreken van de tijd”. Helaas heersen zelfs in het reguliere Australië van vandaag, waar en wanneer we beter zouden moeten weten, nog vaak schamele, quasi-New Age opvattingen over “The Dreaming”.
De Australische antropoloog W.E.H. Stanner bracht het idee nauwkeuriger over in zijn baanbrekende essay The Dreaming uit 1956, waarin hij de term “everywhen” bedacht:
“Men kan The Dreaming niet ‘vastleggen’ in de tijd: het was, en is, elke dag” schreef Stanner, eraan toevoegend dat The Dreaming ” … een … onbetwistbare heilige autoriteit heeft”.
Stanner merkte verder op dat: “We zullen Het Dromen alleen volledig begrijpen als een complex van betekenissen” (mijn nadruk).
Het is hier niet mogelijk om meer dan een inleidende blik te werpen op die constellatie van betekenissen, net zomin als het mogelijk zou zijn om in een kort artikel iets over te brengen dat ook maar in de buurt komt van een alomvattend begrip van andere wereldreligies.
Woorden in Aboriginal talen voor en over het concept van “The Dreaming”
B.C. (“Before Cook”) waren er ongeveer 250 afzonderlijke Aboriginal talen in wat nu Australië heet, met ongeveer 600-800 dialecten.
Het is toepasselijk en relevant om de aanzienlijke geografische en ecologische diversiteit van Australië in kaart te brengen op dit hoge niveau van linguïstische en culturele diversiteit. Het zal je dan ook niet verbazen dat er geen universeel, pan-Aboriginal woord bestaat om de constellatie van geloofsovertuigingen weer te geven die de Aboriginal religie op het Australische vasteland en in delen van de Torres Strait vormen.
Treurig genoeg is deze veelheid aan semantisch rijke, metafysische woordconcepten die de epistemologische, kosmologische en ontologische kaders vormen die uniek zijn voor de religieuze geloofssystemen van de Australische Aboriginals, sinds de kolonisatie uniform ontkracht en afgezwakt – door ze in het Engels universeel te vertalen als “Dreaming” – of, erger nog, “Dreamtime”.
Een van beide komt niet door de mand als een levensvatbare vertaling, ondanks het feit dat er een element of onderdeel in de Aboriginal religie is dat wel degelijk betrekking heeft op dromen en dromen.
Zo schreef Maggie Fletcher (nu curator beeldende kunst bij het Adelaide Festival Centre) in een masterscriptie uit 2003 – waarvoor ik de hoofdbegeleider was – “Dreaming” Interpretation and Representation:
… een hele epistemologie is gereduceerd tot een enkel Engels woord.
Niet alleen dat, woorden uit vele verschillende talen zijn samengeperst tot een paar slaapgerelateerde Engelse woorden – woorden die een heel andere connotatie – of bagage – hebben dan de originelen.
Zoals eerder vermeld, omschrijft het Warlpiri-volk in de Tanami-woestijn hun religieuze overtuiging als de Jukurrpa.
Verder naar het zuidoosten noemen de Arrerntische volkeren het woord-concept de Altyerrenge of Altyerr (in vroegere spelling ook gespeld als Altjira en Alcheringa en op andere manieren).
Het Kija volk van de Oost-Kimberley gebruikt de term Ngarrankarni (soms gespeld als Ngarrarngkarni); terwijl het Ngarinyin volk (vroeger onder andere gespeld als Ungarinjin) spreekt over de Ungud (of Wungud).
“Dromen” wordt Manguny genoemd in Martu Wangka, een westelijke woestijntaal die wordt gesproken in de Pilbara-regio van West-Australië; en sommige Noord-Oost-Arnhem Landers verwijzen naar hetzelfde kernconcept als Wongar – om er maar een paar te noemen.
Satellietterminologie voor het begrijpen van “The Dreaming”
Zoals bij andere wereldgodsdiensten zoals het Christendom en het Jodendom, is er een uitgebreide, nauw verwante nevenwoordenschat die de centrale inheemse term aanvult – dat wil zeggen, die de naam van elke specifieke Aboriginal taalgroep voor hun religie vergezelt.
In het geval van de Christelijke religie zijn woordconcepten als Heilige Drie-eenheid; Advent; Hemelvaart; Verbond; Pinksteren; apostel; doop enzovoorts, ideeën waarmee veel lezers bekend zullen zijn, ook van belang om tot een dieper begrip van die religie te komen.
Zo is het ook met het geloof van de Aboriginals. De Warlpiri religie, de Jukurrpa, kent een groot aantal woordconcepten die belangrijke aanvullingen zijn op het kernconcept. Een van deze is kuruwarri, in het Warlpiri woordenboek gedefinieerd als:
zichtbaar patroon, merkteken of ontwerp dat verband houdt met creatieve spirituele krachten uit de Droomtijd (Jukurrpa): het merkteken kan aan deze krachten worden toegeschreven, of het kan hen en gebeurtenissen die ermee verband houden symboliseren en vertegenwoordigen; merkteken, ontwerp, kunstwerk, tekening, schilderij, patroon.
Pirlirrpa wordt gedefinieerd als “de geest, de ziel, de essentie van de persoon”, en wordt verondersteld zich in de nieren te bevinden; yiwiringgi is iemands Conceptiedroom, in het Warlpiri woordenboek gedefinieerd als die van een individu:
levenskracht of geest die gelokaliseerd is in een of andere natuurlijke formatie en die de spirituele aard van een persoon kan bepalen vanaf de conceptie en de relatie van die persoon tot de levenskracht.
Of, in lekentaal, nauw verbonden met de plaats waar de moeder gelooft dat zij het kind heeft verwekt. Zoals de Warlpiri man Harry Nelson Jakamarra – ook in het Warlpiri woordenboek – verder uitlegt, komt de Conceptie Droom van een kind voort uit de plaats waarvan de moeder gelooft dat haar kind daar verwekt is:
… Kurdu kujaka yangka palka-jarri, wita, ngapa kuruwarrirla marda yangka wiringka, ngula kalu ngarrirni kurdu yalumpuju Ngapa-jukurrpa. Yalumpu ngapangka kuruwarrirla kurdu palka-jarrija.
(“Wanneer een baby wordt verwekt, kan dat op een belangrijke plaats van de Regendromen zijn, dan noemen ze dat kind Regendromen. Het kind is ontstaan in die Rain Dreaming plaats”).
Een ander sleutelwoord in relatie tot de Jukurrpa, kurruwalpa is door de Pools-Franse antropologe Barbara Glowczewski gedefinieerd als:
het geesteskind dat, terugkerend naar de plaats waar het zijn moeder was binnengegaan, wacht om te worden gereïncarneerd in een ander kind dat moet worden geboren.
Er zijn ook talloze andere geassocieerde woordconcepten, die allemaal betrekking hebben op het centrale idee van de Jukurrpa, en waarvan sommige te heilig of geslachtsspecifiek zijn om te onthullen.
Een uitdaging voor alle Australiërs
Ook verwant aan de heersende wereldreligies, hoewel deze geografisch en doctrinair diverse inheemse Australische religieuze concepten een zekere mate van overeenkomst vertonen – zoals aantoonbaar het geval is met verschillende denominaties en takken van het christendom, jodendom, islam, enzovoort – kunnen deze Aboriginal religies niet worden beschouwd als monolithische entiteiten.
Analoog aan het Christendom, waar er doctrinaire verschillen zijn die van invloed zijn op de overtuigingen en praktijken van degenen die de protestantse, katholieke, orthodoxe of koptische takken van het Christendom aanhangen, moet er rekening worden gehouden met inheemse regionale en culturele verschillen om een werkelijk begrip te ontwikkelen van de religie die in het Engels bekend staat als “The Dreaming”.
Maar wat de Aboriginal religie onderscheidt van andere religies is haar continuïteit met lokale landschappen of wat de inheemse kunstenaar Brian Martin heeft omschreven als “countryscapes”.
Dromen, gebaseerd op de acties van Dreaming Ancestors, scheppende wezens die verantwoordelijk worden geacht voor het tot leven brengen van gelokaliseerde geografische kenmerken, landvormen zoals waterpoelen en bronnen, verschillen over de hele lengte en breedte van Australië. (Om voor de hand liggende redenen is er geen Oester, Pijlstaartrog, Haai, Octopus, Inktvis of Zoutwaterkrokodil die droomt in Centraal Australië).
De universele vertaling van deze termen als “Dromen” moet in twijfel worden getrokken. Als Australië als natie wil groeien en de verhoudingen tussen Aboriginal en niet-Aboriginal Australiërs wil rechtzetten, wordt het tijd om de oorspronkelijke terminologie uit de inheemse talen te gaan gebruiken, om te leren hoe de woorden worden uitgesproken, en om te praten over de Manguy, Jukurrpa, of Ngarrankarni, in plaats van over het overkoepelende “Dreaming”.
Het is een moeilijker pad, maar het kan ons ook het een en ander leren over de culturele, linguïstische en religieuze diversiteit van de inheemse bevolking.
Dit artikel is het eerste van een serie over “Dreamtime” en “The Dreaming”. Lees deel twee hier en deel drie hier.