Ferdinand Magellan wordt in het Westen herinnerd als de onverschrokken Portugese ontdekkingsreiziger die de eerste reis rond de wereld leidde, maar voor de Filipijnen is hij gewoon een blanke die zijn dood tegemoet ging toen hij probeerde land te veroveren dat niet van hem was. De echte held voor de Filippino’s is Lapu-Lapu, het stamhoofd dat Magellan versloeg en daarmee de eerste Filippijnse held werd die zich met succes verzette tegen kolonisatie door een vreemde mogendheid. Magellan’s conflict met het trotse en onverzettelijke stamhoofd resulteerde in zijn dood, wat Magellan’s doel om als eerste ter wereld de wereld rond te reizen, in de weg stond.
Magellan’s laatste gevecht, eiland Mactan, 1521. Schilderij van Gregory Manchess
Ferdinand Magellan vertrok in 1519 vanuit Spanje aan het hoofd van een Spaanse armada van vijf schepen. Hij voer zuidwaarts door de Atlantische Oceaan naar Patagonië, door een zeestraat die nu zijn naam draagt en naar een watermassa die hij de “vredige zee” noemde, waaruit de moderne naam “Stille Oceaan” voortkwam. Op 16 maart 1521 zag Magellan de eilanden van de Filippijnen en werd daarmee de eerste Europeaan die de archipel bereikte.
Magellan had twee agenda’s: 1) een westwaartse route zoeken naar de Maluku eilanden, ook wel bekend als de specerijeneilanden, bij Indonesië, en 2) alle eilanden die hij kon vinden opeisen voor de Spaanse kroon voordat de Portugezen hun slag konden slaan, en beloond worden door de Spaanse koning. Dit ondanks het feit dat Magellan zelf Portugees was. Magellan’s twijfelachtige loyaliteit jegens zijn eigen land komt voort uit zijn onvermogen om de koning van Portugal ervan te overtuigen zijn expeditie te financieren, waardoor hij zich tot Spanje moest wenden.
Magellan landde op het eiland Homonhon en raakte bevriend met de stamhoofden van Limasawa. Zij stelden Magellan voor aan radja Humabon, de radja van Cebu, die zich prompt liet dopen tot het katholicisme, samen met zijn vrouw en zijn onderdanen. Humabon kreeg de christelijke naam Carlos, ter ere van koning Karel van Spanje. Zijn vrouw nam de naam Juana aan, ter ere van de moeder van koning Karel. Blijkbaar genoot Humabon zo van het proces van hernoemen dat hij rond het eiland Cebu trok om elk van zijn mensen nieuwe namen te geven. Uiteindelijk gingen veel stamhoofden in de buurt akkoord om zich tot het christendom te bekeren – alle behalve één: Lapu-Lapu, die weigerde het gezag van radja Humabon te aanvaarden en te buigen voor de koning van Spanje.
Kaart van de eerste wereldomzeiling van Ferdinand de Magellan en Juan Sebastián Elcano, van 1519 tot 1522.
Rajah Humabon overtuigde Magellan om oorlog te voeren tegen zijn rivaal, Lapu Lapu. Lapu-Lapu, die heerste over het eiland Mactan, aan de andere kant van Cebu, was een bedreiging voor Humabon geworden. Humabon dacht dat als hij Magellan zover kon krijgen dat hij Lapu Lapu zou verslaan, hij zowel over Cebu als over het eiland Mactan zou kunnen heersen.
Magellan was echter te arrogant om de ware motieven van Humabon in te zien. Integendeel, hij probeerde Humabon te imponeren door het opperhoofd op te dragen zich niet in de op handen zijnde strijd te mengen. Magellan geloofde dat hij de strijd zonder hulp kon winnen vanwege zijn superieure wapens – geweren en kruisbogen – tegenover de primitieve speren en bogen die het stammenleger gebruikte. Dit ondanks het feit dat Magellan in de minderheid was – slechts negenenveertig man tegen vijftienhonderd, als we de contemporaine verslagen mogen geloven.
Humabon zag dit als een kans, en besloot de strijd van een afstand te bekijken. Misschien geloofde ook hij in de macht van de Europese wapens. Humabon dacht dat als hij aan de strijd zou deelnemen en zou verliezen, Lapu-Lapu als de sterkste in Cebu uit de bus zou komen, en de heersers hun steun spoedig zouden verleggen. Maar als Magellan alleen zou verliezen, zou Humabon zijn gezicht kunnen redden en kunnen zeggen dat hij slechts toeschouwer was bij de gebeurtenis.
De strijd die volgde was niet verwonderlijk eenzijdig. Lapu-Lapu’s mannen slaagden erin buiten het bereik van Magellan’s geweren en kruisbogen te blijven, terwijl ze hen met pijlen bestookten. Vuurwapens waren een relatief recente ontwikkeling en het laden ervan duurde van tien seconden tot een volle minuut. Gedurende deze tijd bleven de Spanjaarden kwetsbaar omdat het strand weinig dekking bood. In de minderheid en gehinderd door hun harnas, werden Magellan’s troepen snel overrompeld. Veel van de krijgers vielen Magellan specifiek aan.
De Italiaanse geleerde Antonio Pigafetta, die met Magellan reisde tijdens zijn reis, geeft een verslag van Magellan’s dood:
Herkennend dat de kapitein zo talrijk was, keerden zo velen zich tegen hem dat ze zijn helm twee keer van zijn hoofd sloegen…. wierp een Indiaan een bamboespeer in het gezicht van de kapitein, maar deze doodde hem onmiddellijk met zijn lans, die hij in het lichaam van de Indiaan achterliet. Toen hij vervolgens het zwaard ter hand wilde nemen, kon hij het maar half tevoorschijn halen, omdat hij in zijn arm gewond was geraakt door een bamboespeer. Toen de inboorlingen dat zagen, stormden ze allemaal op hem af. Een van hen verwondde hem aan zijn linkerbeen met een groot hakmes, dat op een kromzwaard lijkt, maar groter is. Toen viel de kapitein met zijn gezicht naar beneden en onmiddellijk stormden zij op hem af met speren van ijzer en bamboe en met hun kapmessen, totdat zij onze spiegel, ons licht, onze troost en onze ware gids doodden. Toen zij hem verwondden, keerde hij vele malen om, om te zien of wij allen in de boten waren. Toen wij hem dood aantroffen, trokken wij, gewond, ons zo goed mogelijk terug in de boten, die al aan het vertrekken waren.
“Niets van Magellans lichaam heeft het overleefd,” vervolgt Pigafetta in zijn dagboek. Humabon probeerde Lapu-Lapu over te halen het lichaam terug te geven, maar het zegevierende opperhoofd weigerde. “Hij was van plan het lichaam te houden als oorlogstrofee. Aangezien zijn vrouw en kind in Sevilla stierven voordat een lid van de expeditie naar Spanje kon terugkeren, leek het erop dat elk bewijs van het bestaan van Ferdinand Magellan van de aardbodem was verdwenen.”
Dood van Ferdinand Magellan
Na de dood van Magellan hervatten de overlevende zeelieden, onder bevel van Gonzalo Gómez de Espinoza, hun expeditie op twee schepen, waarbij ze het derde schip in de steek lieten wegens gebrek aan voldoende handen. Ziekte en schipbreuk verstoorden Espinoza’s reis en de meeste bemanningsleden stierven. Een van de schepen werd door de Portugezen gevangen genomen, terwijl het andere de reis voortzette en onder bevel van Juan Sebastián Elcano de rondreis voltooide.
Tussen herstelden Lapu-Lapu en Humabon hun vriendschappelijke betrekkingen; Humabon hielp Lapu-Lapu zelfs verschillende van Magellan’s mannen te doden door hun voedsel te vergiftigen. Lapu-Lapu keerde later terug naar zijn geboorteland Borneo, en er werd niets meer van hem vernomen.
Heden ten dage wordt Lapu-Lapu met terugwerkende kracht geëerd als de eerste “Filippijnse nationale held” die zich verzette tegen buitenlandse overheersing, ook al bestond het grondgebied van de Filippijnen toen nog niet. Er staat een hoog, glinsterend bronzen standbeeld van het stamhoofd met een zwaard in de ene hand en een schild in de andere in het centrum van het eiland Mactan, en talloze herdenkingsstandbeelden verspreid over de Filippijnen. In het provinciale Capitool van Cebu draagt een stad zijn naam, evenals een lokale variëteit van rode tandbaars. Lapu-Lapu staat ook op het officiële zegel van de Filippijnse Nationale Politie.
Elk jaar in april wordt de Slag om Mactan tussen het leger van Magellan en de stam van Lapu-Lapu nagespeeld tijdens de herdenking.
Lapu-Lapu’s standbeeld op het eiland Mactan. Foto credit: Shankar S/Flickr
Magellan’s bijdrage wordt ook niet vergeten. Hij wordt erkend voor de komst van het christendom in het land, en wordt geëerd door het behoud van het grote christelijke kruis dat Magellan bij zijn aankomst in Cebu op het strand plantte. Foto credit: walterericsy / .com