De Dag van de Doden (el Día de los Muertos), is een Mexicaanse feestdag waarop families de zielen van hun overleden familieleden welkom heten voor een korte reünie met eten, drinken en feest. De feestdag, een mengeling van Meso-Amerikaans ritueel, Europese religie en Spaanse cultuur, wordt elk jaar gevierd van 31 oktober tot 2 november. Terwijl 31 oktober Halloween is, is 1 november “el Dia de los Inocentes,” of de dag van de kinderen, en Allerheiligen. Op 2 november is het Allerzielen of de Dag van de Doden. Volgens de traditie worden op 31 oktober om middernacht de hemelpoorten geopend en kunnen de geesten van kinderen zich gedurende 24 uur bij hun familie voegen. De geesten van volwassenen kunnen hetzelfde doen op 2 november.
Origins of Day of the Dead
De wortels van de Dag van de Doden, die wordt gevierd in het hedendaagse Mexico en onder mensen met een Mexicaanse achtergrond in de Verenigde Staten en over de hele wereld, gaan zo’n 3000 jaar terug, naar de rituelen ter ere van de doden in pre-Columbiaans Meso-Amerika. De Azteken en andere Nahua-volkeren die in het huidige Centraal-Mexico leefden, hadden een cyclische kijk op het universum en zagen de dood als een integraal, altijd aanwezig deel van het leven.
LEES MEER: Mensenoffers: Waarom de Azteken dit bloederige ritueel beoefenden
Als iemand sterft, reist hij naar Chicunamictlán, het Land van de Doden. Pas na het doorlopen van negen uitdagende niveaus, een reis van enkele jaren, kon de ziel van de persoon uiteindelijk Mictlán bereiken, de laatste rustplaats. In Nahua-rituelen ter ere van de doden, die traditioneel in augustus werden gehouden, zorgden familieleden voor voedsel, water en gereedschap om de overledene op deze moeilijke reis te helpen. Dit inspireerde het hedendaagse gebruik van de Dag van de Doden, waarbij mensen voedsel of andere offergaven op het graf van hun dierbaren achterlaten, of deze op geïmproviseerde altaren, ofrendas genaamd, in hun huizen plaatsen.
Dag van de Doden vs. Allerzielen
In het oude Europa vonden heidense vieringen van de doden ook in de herfst plaats, en bestonden uit vreugdevuren, dansen en feestmaaltijden. Sommige van deze gebruiken bleven bestaan, zelfs na de opkomst van de Rooms-Katholieke Kerk, die ze (officieus) overnam in haar vieringen van twee kleine katholieke feestdagen, Allerheiligen en Allerzielen, gevierd op de eerste twee dagen van november.
In het middeleeuwse Spanje brachten de mensen op Allerzielen wijn en pan de ánimas (geestenbrood) naar de graven van hun dierbaren; zij bedekten de graven ook met bloemen en staken kaarsen aan om de weg van de dode zielen terug naar hun huizen op aarde te verlichten. In de 16e eeuw brachten Spaanse conquistadores dergelijke tradities mee naar de Nieuwe Wereld, samen met een donkerder kijk op de dood, beïnvloed door de verwoesting van de builenpest.
LEES MEER: How the Early Catholic Church Christianized Halloween
How Is the Day of the Dead Celebrated?
El Día de los Muertos is niet, zoals vaak wordt gedacht, een Mexicaanse versie van Halloween, hoewel de twee feestdagen wel enkele tradities delen, waaronder kostuums en parades. Op de Dag van de Doden wordt geloofd dat de grens tussen de geestenwereld en de echte wereld oplost. Tijdens deze korte periode ontwaken de zielen van de doden en keren ze terug naar de levende wereld om te feesten, te drinken, te dansen en muziek te maken met hun geliefden. Op hun beurt behandelen de levende familieleden de overledenen als geëerde gasten in hun vieringen, en laten ze het favoriete voedsel van de overledene en andere offers achter bij graven of op de ofrendas die in hun huizen zijn gebouwd. Ofrendas kunnen worden versierd met kaarsen, felle goudsbloemen genaamd cempasuchil en rode hanenkammen naast voedsel zoals stapels tortilla’s en fruit.
READ MORE: Halloween Geschiedenis en Tradities
De meest prominente symbolen gerelateerd aan de Dag van de Doden zijn calacas (skeletten) en calaveras (schedels). In het begin van de 20e eeuw verwerkte de drukker en cartoonist José Guadalupe Posada skeletfiguren in zijn kunst om politici te bespotten en commentaar te geven op de revolutionaire politiek. Zijn bekendste werk, La Calavera Catrina, of Elegante Schedel, toont een vrouwelijk skelet versierd met make-up en gekleed in chique kleding. De ets uit 1910 was bedoeld als een statement over Mexicanen die de Europese mode verkiezen boven hun eigen erfgoed en tradities. La Calavera Catrina werd vervolgens aangenomen als een van de meest herkenbare iconen van de Dag van de Doden.
Tijdens de hedendaagse Dag van de Doden-festiviteiten dragen mensen vaak doodshoofdmaskers en eten ze suikersnoep in de vorm van doodshoofden. De pan de ánimas van de Allerzielenrituelen in Spanje wordt weerspiegeld in pan de muerto, het traditionele zoete gebak van de Dag van de Doden-vieringen van vandaag. Andere gerechten en dranken die met de feestdag worden geassocieerd, maar ook het hele jaar door worden gedronken, zijn kruidige pure chocolade en de op maïs gebaseerde likeur die atole wordt genoemd. Je kunt iemand een gelukkige Dag van de Doden wensen door te zeggen: “Feliz día de los Muertos.”
Films met de Dag van de Doden
Van oudsher werd de Dag van de Doden vooral gevierd in de meer landelijke, inheemse gebieden van Mexico, maar vanaf de jaren tachtig begon het zich ook in de steden te verspreiden. De UNESCO gaf in 2008 uiting aan het groeiende bewustzijn voor deze feestdag door het Mexicaanse “Inheemse feest gewijd aan de doden” toe te voegen aan de lijst van immaterieel cultureel erfgoed van de mensheid.
De laatste jaren heeft de traditie zich nog verder ontwikkeld door de zichtbaarheid in de popcultuur en de groeiende populariteit in de Verenigde Staten, waar volgens het Amerikaanse Census Bureau in 2016 meer dan 36 miljoen mensen van gedeeltelijke of volledige Mexicaanse afkomst bleken te zijn.
Geïnspireerd door de James Bond-film Spectre uit 2015, waarin een grote Day of the Dead-parade te zien was, hield Mexico City in 2016 zijn allereerste parade voor de feestdag. In 2017 hielden een aantal grote Amerikaanse steden, waaronder Chicago, Los Angeles, San Antonio en Fort Lauderdale, Day of the Dead-parades. Die november brachten Disney en Pixar de kaskraker animatiehit Coco uit, een $ 175 miljoen kostende hommage aan de Mexicaanse traditie waarin een jonge jongen naar het Land van de Doden wordt getransporteerd en zijn langverloren voorouders ontmoet.
Hoewel de gebruiken en de schaal van de viering van de Dag van de Doden zich blijven ontwikkelen, is de kern van de feestdag al duizenden jaren hetzelfde gebleven. Het is een gelegenheid om degenen die deze wereld hebben verlaten te gedenken en te vieren, en tegelijkertijd de dood in een positiever daglicht te stellen, als een natuurlijk onderdeel van de menselijke ervaring.
Bronnen
Día de los Muertos: een korte geschiedenis, National Hispanic Cultural Center
Giardina, Carolyn, “‘Coco’: How Pixar Brought its ‘Day of the Dead’ Story to Life,” Hollywood Reporter, 12 december 2017
Dobrin, Isabel, “Día de los Muertos Comes to Life Across the Mexican Diaspora,” NPR, 2 november 2017
Scott, Chris. “Dag van de Dodenparade – Het leven imiteert de kunst,” CNN, 28 oktober 2016
Mictlantecuhtli, Oude Geschiedenis Encyclopedie