Door Bruce E. Ruben MD
In het begin, lang voordat Johnson met Johnson en pleisters werden uitgevonden, hadden primitieve mannen en vrouwen kleine snij- en schaafwonden en lieten die waarschijnlijk onbedekt om te genezen. Het bloeden was immers gestopt, er had zich uiteindelijk een korstje gevormd en de ervaring had hen geleerd dat hun huid binnen een week of twee zou genezen. Er was dus nog geen haast bij het zoeken naar een toepassing voor die gezwollen, katoenachtige, zachte, witte planten die in de velden groeiden.
In die begindagen van de ontdekking werden de korst en de blaar beschouwd als de wonderbaarlijke wondbedekkers van de natuur. De korst werd ons gedeeltelijke en tijdelijke exoskelet en de blaar was het menselijke equivalent van noppenfolie, dat zowel de wonden beschermde als het genezingsproces bevorderde. Een korst is de natuurlijke wondbedekking van het lichaam. Zolang de plaats vochtig wordt gehouden, zal de korst het genezingsproces niet belemmeren. In die tijd leek het intact houden van korstjes en blaren de sleutel tot wondgenezing.
Drastische wonden vragen om drastische maatregelen
Maar naarmate de tijd vorderde en mensen grotere wonden opliepen (zoals die welke konden worden opgelopen bij een poging een wild zwijn te verslaan zonder deugdelijk wapentuig), ontstond de behoefte om overmatig bloeden en verdere verwondingen te stoppen met een soort wondbedekking. Proefondervindelijk werd waarschijnlijk vastgesteld dat palmbladeren werkten en gifsumak niet.
Tot rond 1500 v.Chr. begonnen de oude Egyptenaren en Grieken pluksel, dierlijk vet en honing te gebruiken als plaatselijke wondbehandeling. Zij hadden ontdekt dat het pluksel een vezelachtige basis vormde die het sluiten van de wond bevorderde, het dierlijk vet vormde een barrière voor ziekteverwekkers in de omgeving, en de honing diende als antibioticum.
Wat zij zich toen wellicht niet realiseerden, was dat hun behandelingsmethode het wondgenezingsproces versnelde door het bevorderen van een vochtig wondbed.
Wat is vochtige wondgenezing?
Er zijn twee hoofdonderdelen van vochtige wondgenezing: 1) Gebruik geen desinfecterende middelen op de wond en 2) Houd de wond vochtig. Het eerste onderdeel, geen desinfecterende middelen gebruiken, is logisch omdat desinfecterende middelen zoals jodium, natriumhypochloriet en waterstofperoxide giftig zijn voor cellen en nooit op een wondoppervlak moeten worden aangebracht. We willen cellen niet doden; we willen ze aanmoedigen om te leven en zich te vermenigvuldigen.
De tweede component verwijst naar het feit dat snijwonden, schaafwonden, verbrijzelingen en brandwonden sneller en met minder littekenvorming genezen wanneer de behandeling het bevorderen van een vochtig wondbed omvat.
Het bewijs dat vochtige wonden sneller genezen dan droge wonden kwam al in 1962, dankzij Dr. George D. Winter en zijn baanbrekende paper, “Formation Of The Scab And The Rate Of Epithelialization Of Superficial Wounds In The Skin Of The Young Domestic Pig “1. Zijn onderzoek toonde aan dat, in tegenstelling tot de conventionele wijsheid in die tijd dat wonden moeten uitdrogen en korsten moeten vormen om genezing te bevorderen, wonden in plaats daarvan sneller genezen als ze vochtig worden gehouden. Met Winter’s werk begon de evolutie van moderne wondverbanden die vochtige wondgenezing bevorderen.
Wanneer een wond geneest met een vochtig wondbed, geneest deze sneller en met minder pijn en littekenvorming.
Specifiek gezien heeft celgroei vocht nodig en het belangrijkste doel van vochtige wondtherapie is om deze optimale vochtige omstandigheden te creëren en te behouden. Cellen kunnen sneller groeien, delen en migreren om de vorming van nieuw weefsel te bevorderen. Tijdens deze fase van de wondgenezing is een waterig medium met verschillende voedingsstoffen en vitamines essentieel voor het celmetabolisme en de groei.
De rol van exsudaat bij wondgenezing
In deze omgeving dient het wondexsudaat, het vocht dat van nature uit een wondplaats sijpelt, als transportmiddel voor een verscheidenheid aan bioactieve moleculen, zoals enzymen, groeifactoren en hormonen. De verschillende cellen in het wondgebied communiceren met elkaar via deze mediatoren, waardoor de genezingsprocessen op een gecoördineerde manier verlopen.
Wondexsudaat biedt de verschillende cellen van het immuunsysteem ook een ideaal medium om binnendringende ziekteverwekkers zoals bacteriën, vreemde lichamen en necrotisch weefsel te vernietigen, waardoor de snelheid van infectie vermindert.
Moistere wondgenezing remt de vorming van een vaste, ondoordringbare korst, die de epitheelcellen ervan weerhoudt zich horizontaal door de dunne laag wondexsudaat en over het wondbed te verspreiden. De wond kan dan snel sluiten. Bovendien wordt de pijn aanzienlijk verminderd wanneer wonden met een occlusief verband worden afgedekt. Aanvankelijk bestond de vrees dat de aanwezigheid van vocht in wonden het risico op klinische infectie zou verhogen, maar dat blijkt niet het geval te zijn.
Om kort te gaan, de behandeling van topische wonden valt uiteen in de volgende componenten:
- Reiniging van de wond om dood weefsel en debris te verwijderen
- Dressing van de wond om een vochtig wondbed te bevorderen en om te voorkomen dat de plaats opnieuw wordt beschadigd
- Determination of the frequency of dressing changes
- Reevaluation to measure the rate of healing
Volgen van dit protocol levert op:
- Tot 50% snellere wondgenezing dan droge wondgenezing
- Een lager infectiepercentage
- Geen systemische antibiotica nodig
- Pijnloos verwijderen van het verband zonder nieuw gevormd weefsel te beschadigen
- Minder littekenvorming en betere cosmetische resultaten
Bronnen
1. Winter, GD. Formation of the Scab and the Rate of Epithelization of Superficial Wounds in the Skin of the Young Domestic Pig. Nature. 1962;193:293-294.
Over de auteur
Dr. Bruce Ruben is de oprichter en medisch directeur van Encompass HealthCare, gevestigd in West Bloomfield, Michigan. Encompass Healthcare is een poliklinische faciliteit met geavanceerde wondverzorging, IV antibioticatherapieën, hyperbare zuurstofbehandeling, voedingsbeoordeling en andere behandelingsmodaliteiten. Dr. Ruben is gecertificeerd in Interne Geneeskunde, Infectieziekten, en in Onderzeese en Hyperbare Geneeskunde. Hij is lid van het Medisch en Wetenschappelijk Advies Comité en het bestuur van de National Spinal Cord Injury Association (NSCIA).