Hoewel Martin Luther King Jr. en Malcolm X beiden invloedrijke figuren waren in de burgerrechtenbeweging van de jaren zestig, hebben de twee elkaar slechts één keer ontmoet en slechts een paar woorden met elkaar gewisseld.
Toen Malcolm Little opgroeide in Lansing, Michigan, ontwikkelde hij een wantrouwen jegens blanke Amerikanen. Ku Klux Klan terroristen staken zijn huis in brand, en zijn vader werd later vermoord – een daad die de jonge Malcolm toeschreef aan de lokale blanken. Nadat hij naar Harlem was verhuisd, ging Malcolm de misdaad in. Al snel werd hij gearresteerd en naar de gevangenis gestuurd.
De gevangeniservaring was een openbaring voor de jongeman, en hij nam al snel een aantal beslissingen die de loop van zijn leven veranderden. Hij begon te lezen en zichzelf te onderwijzen. Onder invloed van andere gevangenen bekeerde hij zich tot de islam. Bij zijn vrijlating was hij een veranderd man met een nieuwe identiteit.
Omdat hij dacht dat zijn ware afkomst verloren was gegaan toen zijn voorouders tot slavernij werden gedwongen, nam hij de achternaam van een variabele aan: X.
Malcolm X was een beoefenaar van het zwarte moslimgeloof, dat de religieuze aspecten van de islam combineert met de ideeën van zowel black power als zwart nationalisme.
Wallace Fard richtte in de jaren dertig van de vorige eeuw de Nation of Islam op. Het christendom was de godsdienst van de blanken, verklaarde Fard. Het was aan Afrikaanse Amerikanen opgedrongen tijdens de slavenervaring. De islam stond dichter bij de Afrikaanse wortels en identiteit. De leden van de Nation of Islam lezen de Koran, vereren Allah als hun God en aanvaarden Mohammed als hun belangrijkste profeet. Gemengd met de religieuze leerstellingen van de Islam waren zwarte trots en zwart nationalisme. De volgelingen van Fard werden bekend als zwarte moslims.
Toen Fard op mysterieuze wijze verdween, werd Elijah Muhammad de leider van de beweging. De Nation of Islam trok veel volgelingen aan, vooral in gevangenissen, waar verdwaalde Afro-Amerikanen het meest op zoek waren naar leiding. Ze predikten het naleven van een strikte morele code en vertrouwen op andere Afro-Amerikanen. Integratie was geen doel. De Nation of Islam wilde juist dat zwarten hun eigen scholen, kerken en ondersteunende netwerken zouden opzetten. Toen Malcolm X zich persoonlijk bekeerde, herkende Elijah Muhammad al snel zijn talenten en maakte hem tot een vooraanstaand woordvoerder van de zwarte moslims.
Hoewel hun filosofieën radicaal van elkaar verschilden, geloofde Malcolm X dat hij en Martin Luther King Jr. hetzelfde doel nastreefden en dat gezien de toestand van de rassenverhoudingen in de jaren zestig, beiden hoogstwaarschijnlijk aan een fataal einde zouden komen. Dit fragment is afkomstig uit The Autobiography of Malcolm X, dat samen met de beroemde Roots auteur Alex Haley is geschreven.
Het doel is altijd hetzelfde geweest, met de benaderingen ervan zo verschillend als die van mij en Dr. Martin Luther King’s geweldloze mars, die de wreedheid en het kwaad van de blanke man tegen weerloze zwarten dramatiseert. En in het huidige raciale klimaat van dit land is het voor iedereen een raadsel wie van de “uitersten” in benadering van de problemen van de zwarte man persoonlijk het eerst een fatale catastrofe tegemoet zou kunnen zien – de “geweldloze” Dr. King, of de zogenaamde “gewelddadige” ik.
Terwijl Martin Luther King zijn evangelie van vreedzame verandering en integratie predikte aan het eind van de jaren vijftig en het begin van de jaren zestig, bracht Malcolm X een andere boodschap: blanken waren niet te vertrouwen. Hij riep Afro-Amerikanen op trots te zijn op hun erfgoed en sterke gemeenschappen op te zetten zonder de hulp van blanke Amerikanen. Hij propageerde de oprichting van een aparte staat voor Afro-Amerikanen, waarin zij op zichzelf konden vertrouwen om oplossingen te bieden voor hun eigen problemen. Geweld was niet het enige antwoord, maar geweld was gerechtvaardigd uit zelfverdediging. Zwarten zouden moeten bereiken wat hun toekomt “met alle middelen die nodig zijn.”
De satire van cartoonist Jimmy Margulies over police profiling – het aan de kant zetten van automobilisten enkel en alleen vanwege hun ras – leverde hem een prijs op voor uitmuntendheid in journalistiek. Bijschrift: “Dit is niet alleen een dynamische voorstelling, maar denk ook aan de oohs en aahs die je zult krijgen als je aan de kant wordt gezet.”
Malcolm X maakte een stedelijk publiek enthousiast met zijn welsprekende proza en inspirerende stijl. In 1963 scheidde hij zich af van de Nation of Islam; in 1964 maakte hij de pelgrimstocht naar Mekka. Later dat jaar vertoonde hij tekenen van verzwakking van zijn standpunt over geweld en had hij zelfs een ontmoeting met Martin Luther King Jr. om opmerkingen uit te wisselen. Welke richting hij uiteindelijk zou zijn opgegaan is verloren gegaan in een geschiedenis die nooit geschreven kan worden. Toen Malcolm X op 21 februari 1965 een massabetoging in Harlem leidde, werd hij door rivaliserende zwarte moslims neergeschoten.
Hoewel er een einde kwam aan zijn leven, leefden de ideeën die hij verkondigde voort in de Black Power Movement.