Groot, stinkend, zeldzaam, fallisch – deze bijvoeglijke naamwoorden beschrijven allemaal Amorphophallus titanum, algemeen bekend als de lijkbloem. De plant komt oorspronkelijk uit West-Indonesië, maar verovert nu Washington, D.C. met een stinkende storm: De laatste van de drie – tel ‘em, drie – lijkbloemen die deze zomer bloeit, begon deze week aan zijn stinkende bloei in de Botanische Tuin van de Verenigde Staten. Ter ere van de gelegenheid, hier wat weetjes om een van de stinkendste planten te vieren.
1.
Nee, het ligt niet alleen aan jou: Amorphophallus titanum ziet er echt uit als een grote, bobbelige penis. De plant dankt zijn wetenschappelijke naam aan drie stammen: amorphos (zonder vorm), phallos (penis), en titanum (reusachtig).
Kan je de Latijnse naam van de plant niet in beleefd gezelschap uitspreken zonder te blozen? Dankzij David Attenborough, de Engelse natuuronderzoeker en tv-persoonlijkheid, kun je ook kiezen voor de gewone naam, Titan arum. Toen Attenborough de BBC-documentaireserie “The Private Life of Plants” vertelde, vond hij de eigenlijke naam van de kadaverbloem te onfatsoenlijk om op tv te zeggen, dus bedacht hij een minder schandalige bijnaam. Je kunt ook gewoon de Indonesische naam bunga bangkai gebruiken.
2. Een 19e-eeuwse ITALIAANSE BOTANIST ‘ONTDEKKINGT’ DE CORPSEBLOEM.
Westerse wetenschappers leerden de Amorphophallus titanum voor het eerst kennen in 1878, toen de Italiaanse botanicus Odoardo Beccari de enorme plant aantrof in de regenwouden van Sumatra, een groot eiland in het westen van Indonesië. Het exemplaar dat hij registreerde had een omtrek van ongeveer 2 meter en een hoogte van ongeveer 2 meter.
Beccari probeerde de knollen van de bloeiende struik, of reusachtige ondergrondse knollen, naar Europa te verschepen, maar de Franse douane hield ze tegen op grond van een bevel om de verspreiding van de druifluis Phylloxera tegen te gaan. Toch overleefden enkele zaden het, en één zaailing werd naar de botanische tuinen van Kew in Engeland gestuurd, waar Beccari ooit had gestudeerd. Daar bloeide hij in 1889. In 1926, toen dezelfde lijkbloem opnieuw bloeide, was de menigte zo groot dat de politie werd ingeschakeld om hen in toom te houden.
3. DE CORPSE FLOWER GROSSED OUT THE ENGLISH (IN MORE WAYS THAN ONE).
Niet verwonderlijk dat de lijkbloem snel bekendheid verwierf in Europa: Een Engelse kunstenaar die werd ingehuurd om de plant te illustreren, zou ziek zijn geworden van de geur, en gouvernantes verboden jonge dames ernaar te kijken, om voor de hand liggende redenen.
4. EEN LIJKBLOEM IS ECHT GEEN ENKELE BLOEM.
Technisch gezien is een lijkbloem niet één bloem; het is een bloeiende plant met clusters van bloemen. De plant bestaat uit een dikke centrale aar, spadix genaamd, met een basis die wordt omringd door twee ringen van “mannelijke” en “vrouwelijke” bloemen. Een groot, gerimpeld blad, schutblad genaamd, omhult deze bloemen om ze te beschermen.
5. KORPSEBLOEMEN ZIJN, ZOALS HUN LATERE NAAM HET ZEGT, ENORM.
Naast de geur is de meest opvallende eigenschap van een kadaverbloem haar enorme omvang. De plant is recordhouder voor ’s werelds grootste onvertakte bloeiwijze (een deftige term voor een bloemstructuur die bestaat uit vele kleinere individuele bloemen), en in het wild kan ze een hoogte bereiken van wel 2 meter. Gecultiveerde lijkbloemen zijn kleiner en worden tussen de 2 en 3 meter hoog.
6. ZE HEBBEN GEEN JAARLIJKSE BLOEMCYCLUS.
Jaren, of zelfs tientallen jaren, kunnen voorbijgaan voordat een lijkbloem zijn bloeipiek bereikt. Als het grote moment eindelijk nadert, groeit de knop van de plant enkele centimeters per dag voordat de groei vertraagt. Twee beschermende bladeren, schutbladeren genaamd, verschrompelen en vallen van de basis van het schutblad. Dan ontvouwt het schutblad zich in ongeveer 24 tot 36 uur, zodat nieuwsgierige toeschouwers de kastanjebruine binnenkant met eigen ogen kunnen zien (en ruiken).
7.
Wanneer een kadaverbloem bloeit, warmt de spadix op tot een temperatuur van wel 98°F en verspreidt de plant een stank die doet denken aan rottend vlees. “Die warmtepulsen zorgen ervoor dat de lucht stijgt, als een schoorsteeneffect,” legde Ray Mims, een woordvoerder van de U.S. Botanic Garden, uit aan het tijdschrift Washingtonian. “Het brengt de stank in de lucht” om bestuivende mestkevers en aaskevers aan te trekken, die worden aangetrokken door de geur van rottend vlees.
Deskundigen hebben verschillende moleculen geïdentificeerd die verantwoordelijk zijn voor de stank van de titanaronskelk, waaronder dimethyltrisulfide (zoals limburgerkaas), trimethylamine (rottende vis), en isovalerinezuur (zweterige sokken).
8. KORPSEBLOEMEN GROEIEN FRUIT WANNEER ZE POLLIJNEN.
Als een kadaverbloem is uitgebloeid, gaat hij niet dood. Het schutblad verdort en zakt na een paar dagen in elkaar, en als ze bestoven wordt, produceert de plant al snel honderden kleine, goudkleurige vruchtjes. Deze besachtige zaden worden gegeten en verspreid door dieren zoals vogels en de neushoornvogel, of in gevangenschap geoogst door tuinbeschermingswetenschappers. (Er wordt niet gezegd hoe ze smaken, omdat ze naar verluidt niet geschikt zijn voor menselijke consumptie.)
Als de zaden eenmaal van goud naar donkeroranje en vervolgens naar donkerrood zijn gerijpt – een stadium dat vijf of zes maanden duurt – gaat de lijkbloem in sluimertoestand. Dan ontkiemt ze als een boomachtig blad tijdens haar volgende levenscycli, waarin ze energie van de zon opslaat. Elke cyclus wordt het blad groter en groter, voordat het sterft. Als de wortelknol van de plant weer volledig is aangevuld, komt hij uiteindelijk weer tot bloei.
9.
In 1937 werd de New York Botanical Garden de trotse thuishaven van Amerika’s eerste geregistreerde bloei van een lijkenbloem. Twee jaar later bloeide er nog een bloem in de tuin van de Bronx. Stadsdeelvoorzitter James J. Lyons was zo geprikkeld dat hij de Amorphophallus titanum aanwees als de officiële bloem van de Bronx. Haar enorme omvang zal symbool staan voor het snelst groeiende stadsdeel in de stad New York”, aldus Lyons, volgens The New York Times.
De Bronx gebruikte de kadaverbloem als symbool tot 2000, toen de toenmalige stadspresident Fernando Ferrer, in een poging het imago van de gemeente op te poetsen, de officiële bloem veranderde in de daglelie. “Ik haat het om de lijkbloem als de bloem van de Bronx te zien, omdat mensen aan de Bronx zouden denken en zouden denken: ‘De Bronx stinkt’,” vertelde Michael Ruggiero, toenmalig hoofdconservator tuinbouw van de New York Botanical Garden, aan de Times. “De Bronx is een plaats voor mensen, en de kadaverbloem is geen mensenplant. De daglelie is dat wel, en past daarom goed bij de Bronx.”
10. De korenbloem wordt bedreigd door habitatverlies.
Korenbloemen zijn niet alleen zeldzaam, ze zijn ook kwetsbaar voor habitatverlies en -vernietiging, nu grote delen van Sumatra’s regenwouden worden gekapt voor hout en om grond vrij te maken voor oliepalmplantages. Volgens een schatting van de Koninklijke Botanische Tuinen van Kew, is Indonesië nu ongeveer 72 procent van zijn oorspronkelijke regenwoud kwijt. Dit draagt bij aan de ondergang van de bloem, en bedreigt ook belangrijke bestuivers zoals de neushoornvogel.