Sportliefhebbers van middelbare leeftijd die wellicht ontmoedigd zijn door de effecten van veroudering op hun algehele fitheid, kunnen moed putten uit onderzoek van het K.G. Jebsen Centrum voor Bewegen in de Geneeskunde van de Noorse Universiteit voor Wetenschap en Technologie (NTNU). Activiteit is veel belangrijker dan leeftijd bij het bepalen van fitnessniveaus – en een actieve 50-jarige kan net zo fit zijn als een sedentaire 20-jarige, zegt Ulrik Wisloff, directeur van het Jebsen Center en hoofdonderzoeker van de studie.
De studie toont aan dat door het verhogen van de intensiteit van je lichaamsbeweging, je het risico op het metabool syndroom, de lastige set van risicofactoren die mensen kunnen predisponeren voor type 2 diabetes, beroertes en cardiovasculaire problemen, kunt terugdringen.
“Lichamelijke conditie is de belangrijkste factor bij het beschrijven van de algehele gezondheid van een individu, bijna als een rapportkaart,” zegt Stian Thoresen Aspenes, die onlangs door NTNU is gepromoveerd op zijn onderzoek in het K.G. Jebsen Center.
Grootste fitnessdatabase ter wereld
Aspenes’ proefschrift, “Peak Oxygen Uptake Among Healthy Adults: Cross-sectional descriptions and prospective analyses of peak oxygen uptake, physical activity and cardiovascular risk factors in healthy adults (20-90 years)” gebruikte informatie van 4631 gezonde mannen en vrouwen uit de grootste gezondheidsdatabase van Noorwegen, de Nord Trøndelag Health Study (HUNT) om de fitheid bij volwassenen uit alle leeftijdsklassen te onderzoeken.
HUNT-deelnemers ondergingen in 2007-2008 laboratoriumtests om hun piek zuurstofopname te controleren, VO2peak genoemd, die wordt gebruikt als een maat voor de algehele fitheid. Deze verzameling informatie vormt de grootste database ter wereld van objectief gemeten VO2peak bij gezonde mannen en vrouwen in de leeftijd van 20-90 jaar.
De gedetailleerde informatie uit de database stelt onderzoekers in staat om de mate van fitheid te vergelijken met cardiovasculaire risicofactoren en andere beoordelingen van de algehele gezondheid, waardoor ze de statistische kracht hebben om te bevestigen wat eerdere studies hebben gesuggereerd – dat jeugd niet alles is als het gaat om fit zijn. Hun gegevens tonen ook aan dat degenen die het minst fit waren, ook de slechtste cardiovasculaire gezondheidsmaatregelen hadden, zoals een hogere bloeddruk en een hoger cholesterolgehalte.
Leeftijd en fitheid
De basis van het onderzoek van het K.G. Jebsen Center gaat terug in de tijd en ver weg in de plaats, naar Dallas in 1965, toen onderzoekers vijf gezonde 20-jarigen selecteerden om drie weken in bed door te brengen, voor wat een van de beroemdste fitheidsstudies van allemaal is geworden, de Dallas Bed Rest and Training Study. Het was voorspelbaar dat de vijf 20-jarigen hun fitheid verloren na de drie weken bedrust — hun meting van de maximale zuurstofopname, VO2 Max, daalde met maar liefst 27 procent. Maar wat er 30 jaar later gebeurde, toen onderzoekers de studie opvolgden en dezelfde mannen opnieuw testten, leverde de grootste verrassing op:
De tijd was deze mannen niet zo goed gezind geweest. Gemiddeld waren ze 23 kilo zwaarder geworden en was hun vetpercentage verdubbeld – ze waren dus verre van fit. Maar toen de onderzoekers hun piekzuurstofopname testten, was die met slechts 11 procent gedaald ten opzichte van hun 20-jarige gezonde zelf.
Intensiteit belangrijker dan duur
Onderzoek van het K.G. Jebsen Center gaat veel verder dan de bevindingen van Dallas, en toont aan dat fitte 50-jarigen even fit kunnen zijn als 20-jarigen die niet veel bewegen. Maar lichaamsbeweging – hoeveel, en hoe intensief – is de sleutel tot het behoud van deze fitheid. Toen de onderzoekers van het Jebsen Center keken naar het belang van de intensiteit van de training versus de duur, bleek dat de intensiteit veel belangrijker was dan de duur bij het bepalen van de piek zuurstofopname.
Ze hebben ook gekeken naar de voordelen van hoge intensiteit training in de vorm van intervaltraining – waarbij vier of meer korte perioden (meestal 4 minuten) van zeer hoge intensiteit worden gevolgd door een vergelijkbaar aantal korte perioden van lagere intensiteit training. Deze aanpak, 4×4 intervaltraining genoemd, is een snelle manier om uw algehele conditie te verbeteren, zo heeft onderzoek van het Jebsen Center bevestigd.
Cardiovasculaire risico’s
Assportfanaten zullen natuurlijk geïnteresseerd zijn in het onderzoek van het Jebsen Center, maar hun bevindingen gelden voor iedereen die zijn risico op hart- en vaatziekten wil verminderen.
De onderzoekers ontdekten bijvoorbeeld dat vrouwen bij wie de fitnesswaarden onder de mediaan VO2peak lagen (<35.1 mL kg-1 min-1) vijf keer meer kans hadden op een cluster van cardiovasculaire risicofactoren in vergelijking met die in het hoogste kwartiel van VO2peak (40,8 mL kg-1 min-1).
Voor mannen onder de mediaan (<44.2 mL kg-1 min-1), was het risico zelfs nog hoger — zij hadden acht keer meer kans op een cluster van cardiovasculaire risicofactoren in vergelijking met degenen in het hoogste kwartiel van VO2peak (50,5 mL kg- 1 min-1). Zelfs kleine verschillen in VO2peak bleken samen te hangen met verslechtering van cardiovasculaire risicoprofielen.
Actief blijven is cruciaal
Het onderzoek van het centrum toont aan dat het belangrijk is om een bepaald niveau van lichamelijke activiteit te handhaven. Het voordeel van actief zijn toen je jong was, is klein als je nu inactief bent. “Zelfs als je op jonge leeftijd zeer actief was, moet je actief blijven om de gezondheidsvoordelen ervan te krijgen,” zegt professor Wisloff.
Dus hoe blijven onderzoekers van het K.G. Jebsen Center fit, gezien alles wat ze weten? Velen nemen lichaamsbeweging op in hun dagelijkse routines. Aspenes – een 33-jarige vader van drie kinderen, met een voltijdse baan bij het Noorse Directoraat voor Gezondheid – heeft geluk omdat hij van en naar zijn werk kan fietsen, wat in het heuvelachtige Trondheim betekent dat ten minste een deel van de rit over behoorlijk steile hellingen gaat. Dat is een voordeel voor intervaltraining, zegt hij, want “ik rijd als een bezetene de heuvels op”